ਬੱਚੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ Chips-Cake, ਖਾ ਕੇ ਬਣ ਰਹੇ Slow Learner

ਹੈਲਥ ਡੈਸਕ - ਬਦਲਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਕਾਰਨ ਬੱਚਿਆਂ ’ਚ ਜੰਕ ਫੂਡ ਖਾਣ ਦੀ ਆਦਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਚਿਪਸ, ਮਠਿਆਈਆਂ, ਚਾਕਲੇਟ ਅਤੇ ਕੋਲਡ ਡਰਿੰਕਸ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪਸੰਦ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸੁਆਦ ਭਾਵੇਂ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੇਵਨ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੰਕ ਫੂਡ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਸ 'ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਹ ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਖਤਰਨਾਕ ਹਨ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

How Junk Foods Affect your Child’s Brain pic.twitter.com/UVDAdKBWK1

— Mohini Of Investing (@MohiniWealth) December 28, 2024

ਚਿਪਸ ਦਾ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ’ਤੇ ਅਸਰ
-ਚਿਪਸ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਨਪਸੰਦ ਸਨੈਕਸ ’ਚੋਂ ਇਕ ਹਨ। ਇਹ ਡੂੰਘੇ ਤਲੇ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਨਮਕ ਅਤੇ ਤੇਲ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਨਮਕ ਅਤੇ ਚਰਬੀ
-ਨਮਕ ਅਤੇ ਚਰਬੀ ਦਾ ਸੇਵਨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਐਡੀਟਿਵ ਅਤੇ ਪ੍ਰੀਜ਼ਰਵੇਟਿਵਜ਼
-ਚਿਪਸ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਪ੍ਰੀਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਅਤੇ ਫਲੇਵਰਿੰਗ ਏਜੰਟ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਇਕਾਗਰਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਮਠਿਆਈਆਂ ਅਤੇ ਚਾਕਲੇਟਸ
ਮਠਿਆਈਆਂ ਅਤੇ ਚਾਕਲੇਟਾਂ 'ਚ ਸ਼ੂਗਰ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਬੇਹੱਦ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ੂਗਰ ਦਾ ਸੇਵਨ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਹਾਈਪਰਐਕਟਿਵ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਫਿਰ ਊਰਜਾ ਦਾ ਪੱਧਰ ਅਚਾਨਕ ਘਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੱਚਾ ਚਿੜਚਿੜਾ ਅਤੇ ਥਕਾਵਟ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਿਠਾਈਆਂ ਖਾਣ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਜੰਕ ਫੂਡ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ’ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਸਰ?

ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ’ਚ ਕਮੀ
ਜੰਕ ਫੂਡ ’ਚ ਓਮੇਗਾ-3 ਫੈਟੀ ਐਸਿਡ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਵਰਗੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਕਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਕਾਰਜ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਜੰਕ ਫੂਡ ’ਚ ਟਰਾਂਸ ਫੈਟ, ਚੀਨੀ ਅਤੇ ਨਮਕ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗੀ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਜੰਕ ਫੂਡ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਖੂਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਵੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ’ਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਾਈ, ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ’ਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ’ਤੇ ਅਸਰ
ਜੰਕ ਫੂਡ 'ਚ ਮੌਜੂਦ ਸ਼ੂਗਰ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਸ ਫੈਟ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਦਿਮਾਗ 'ਚ ਡੋਪਾਮਾਈਨ ਨਾਂ ਦੇ ਹਾਰਮੋਨ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਡੋਪਾਮਾਈਨ ਇਕ ਹਾਰਮੋਨ ਹੈ ਜੋ ਤੁਰੰਤ ਅਨੰਦ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਕ ਵਾਰ ਇਸਦੀ ਆਦਤ ਪੈ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬੱਚਾ ਹੋਰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਬਦਲਾਂ ਨਾਲ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੰਕ ਫੂਡ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਸੇਵਨ ਮਨ ਦੇ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ, ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਕਮੀ ਵਰਗੀਆਂ ਮਾਨਸਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜੋ ਬੱਚੇ ਜੰਕ ਫੂਡ ਖਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਕਸਰ ਚਿੜਚਿੜਾ ਮੂਡ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਊਰਜਾ ਦਾ ਪੱਧਰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ
ਜੰਕ ਫੂਡ ’ਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ "ਖਾਲੀ ਕੈਲੋਰੀਆਂ" ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਊਰਜਾ ਜਲਦੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ੂਗਰ ਅਤੇ ਰਿਫਾਇੰਡ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਪਤ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੈ, ਜੋ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਮੈਟਾਬੋਲਿਜ਼ਮ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਚਾਨਕ ਊਰਜਾ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਘਟਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਦਿਨ ਭਰ ਥਕਾਵਟ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ’ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਥਕਾਵਟ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਪੜ੍ਹਾਈ, ਹੋਮਵਰਕ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ’ਤੇ ਅਸਰ
ਜੰਕ ਫੂਡ 'ਚ ਮੌਜੂਦ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਤੱਤ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ 'ਚ ਸੋਜ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੋਜ ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਨਸਾਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੋਚਣ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਤਮਕ ਸਮਰੱਥਾ 'ਤੇ ਵੀ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੰਕ ਫੂਡ ਤੋਂ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਪਲਾਸਟਿਕਤਾ (ਨਵੇਂ ਸਬੰਧ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ) ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬੱਚੇ ਨਵੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਿੱਖਣ ’ਚ ਪਛੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਕੂਲੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ’ਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਦਿਮਾਗ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਯਾਦ ਸ਼ਕਤੀ ’ਤੇ ਅਸਰ
ਜੰਕ ਫੂਡ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਸੇਵਨ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਸ਼ਕਤੀ 'ਤੇ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੰਕ ਫੂਡ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਹਿਪੋਕੈਂਪਸ ਹਿੱਸੇ (ਜੋ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ) 'ਤੇ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੌਲੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜੰਕ ਫੂਡ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਨਿਊਰੋਟ੍ਰਾਂਸਮੀਟਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ’ਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।

ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜੰਕ ਫੂਡ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਾਈਏ?

ਘਰ ਦਾ ਬਣਿਆ ਖਾਣਾ ਦਿਓ

- ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਘਰ ’ਚ ਬਣੇ ਹੈਲਦੀ ਸਨੈਕਸ ਜਿਵੇਂ ਫਰੂਟ ਚਾਟ, ਮਖਾਣੇ ਜਾਂ ਮੂੰਗਫਲੀ ਦਿਓ।

ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਫਲ ਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਖਵਾਓ

- ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਡ੍ਰਿੰਕਸ ਦਿਓ

- ਕੋਲਡ ਡ੍ਰਿੰਕਸ ਦੀ ਥਾਂ ਨਾਰੀਅਲ ਪਾਣੀ, ਨਿੰਬੂ ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਤਾਜ਼ੇ ਫਲਾਂ ਦਾ ਰਸ ਦਿਓ।

ਜੰਕ ਫੂਡ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਸੀਮਤ ਕਰੋ

- ਜੇਕਰ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜੰਕ ਫੂਡ ਪਸੰਦ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਦੀ-ਕਦੀ ਅਤੇ ਸੀਮਤ ਮਾਤਰਾ ’ਚ ਹੀ ਦਿਓ।

ਪੇਰੈਂਟਸ ਖੁਦ ਬਣਨ ਰੋਲ ਮਾਡਲ

- ਬੱਚੇ ਉਹੀ ਆਦਤਾਂ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ’ਚ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਖੁਦ ਵੀ ਹੈਲਦੀ ਖਾਣੇ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾਓ।

ਚਿਪਸ ਅਤੇ ਮਠਿਆਈਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਹੀ ਪਸੰਦ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੇਵਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ’ਤੇ ਨਾਂਹਪੱਖੀ ਅਸਰ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗੀ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਲਈ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਭੋਜਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਮਾਤਾ-ਰਿਤਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈਲਦੀ ਫੂਡ ਖਾਣੇ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜੰਕ ਫੂਡ ਦੀ ਥਾਂ ਪੌਸ਼ਿਕ ਭੋਜਨ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾਉਣ।