‘ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜਹਾਜ਼’ – ਕਾਮਾਗਾਟਾ ਮਾਰੂ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਣਕਹੀ ਕਹਾਣੀ

ਮੁੰਬਈ- 1 ਮਈ 2025 ਨੂੰ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜਹਾਜ਼’ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਅਧਿਆਇ ਨੂੰ ਸਿਨੇਮਾਈ ਪਰਦੇ ’ਤੇ ਲਿਆ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਪਰਵਾਸੀ ਹੱਕਾਂ, ਨਸਲੀ ਭੇਦਭਾਵ ਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਪੂਰੇ ਅਹਿਸਾਸ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਫ਼ਿਲਮ ਕਾਮਾਗਾਟਾ ਮਾਰੂ ਘਟਨਾ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ’ਚ ਤਰਸੇਮ ਜੱਸੜ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ।

ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ – ਕੋਮਾਗਾਟਾ ਮਾਰੂ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼

1914 ਵਿੱਚ ਜਪਾਨ ਤੋਂ ਕੋਮਾਗਾਟਾ ਮਾਰੂ ਨਾਂ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ 376 ਭਾਰਤੀ ਪਰਵਾਸੀ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖ, ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਵੈਂਕੂਵਰ ਪਹੁੰਚੇ। ਉਹ ਉਮੀਦ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਦੀ ਨਵੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇਗਾ। ਪਰ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਸਲੀ ਭੇਦਭਾਵ ਰਵੱਈਆ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਬੰਦਰਗਾਹ 'ਤੇ ਹੀ ਰੋਕ ਲਿਆ। ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਤਰਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਾ ਮਿਲੀ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਭਾਰਤ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਕੋਲਕਾਤਾ ਪਹੁੰਚਣ ’ਤੇ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਨਿਸ਼ਕਸੂਰ ਮਾਰੇ ਗਏ।

ਸ਼ਹੀਦ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ – ਇਨਸਾਫ਼ ਲਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਨ

ਇਹ ਘਟਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਰੋਕਿਆ ਜਾਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਹ ਅਨਿਆਂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਇਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਚੀਖ਼ ਸੀ। ਕੈਨੇਡਾ ’ਚ ਗਦਰੀ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਈ ਪੰਜਾਬੀ ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਭੜਕ ਉਠੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਇਕ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ ਵੀ ਸਨ, ਜੋ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਰਕਾਰ ਭਾਰਤੀ ਹਕੂਕਾਂ ਨੂੰ ਰੌਂਦ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1915 ’ਚ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਿਲੀਅਮ ਚਾਰਲਸ ਹੋਪਕਿੰਸਨ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਲਈ ਫ਼ਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਸਿੱਖ ਸਨ।

ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਖ਼ਾਸੀਅਤ – ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਾਤਰ, ਅਸਲ ਅਹਿਸਾਸ

‘ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜਹਾਜ਼’ ’ਚ ਤਰਸੇਮ ਜੱਸੜ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਅ ਕੇ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਭਿਨੈ ਸਿਰਫ਼ ਨਾਟਕੀ ਨਹੀਂ, ਸੱਚਾਈ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਫ਼ਿਲਮ ’ਚ ਕਾਮਾਗਾਟਾ ਮਾਰੂ ਦੀ ਹਕੀਕਤ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਤੇ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਤੇ ਇੱਜ਼ਤ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ।

ਫ਼ਿਲਮ ’ਚ ਤਰਸੇਮ ਜੱਸੜ ਦੇ ਨਾਲ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਘੁੱਗੀ, ਮਾਰਕ ਬੈਨਿੰਗਟਨ, ਐਡਵਰਡ ਸੋਨਿਨਬਲਿਕ, ਬਲਵਿੰਦਰ ਬੁਲੇਟ, ਹਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ, ਸਤਿੰਦਰ ਕਸੋਆਣਾ ਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਸਿਤਾਰੇ ਅਹਿਮ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ’ਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ ਸ਼ਰਨ ਆਰਟ ਨੇ ਡਾਇਰੈਕਟ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਜੌਹਲ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰੋਡਿਊਸ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ ਇਸ ਦੇ ਕੋ-ਪ੍ਰੋਡਿਊਸਰ ਹਨ। ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹਰਨਵ ਬੀਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸ਼ਰਨ ਆਰਟ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਫ਼ਿਲਮ ਓਮਜੀ ਸਿਨੇ ਵਰਲਡ ਵਲੋਂ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ’ਚ ਡਿਸਟ੍ਰੀਬਿਊਟ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਸਿੱਟਾ – ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਪਰਦੇ ’ਤੇ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਹੌਸਲਾਵਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼

‘ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜਹਾਜ਼’ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਫ਼ਿਲਮ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਬਕ ਹੈ। ਇਹ ਅਜਿਹੇ ਨਾਇਕਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਦੇ ਦਰਬਾਰਾਂ ’ਚ ਨਹੀਂ ਸਨ ਪਰ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਲਈ ਲੜੇ। 1 ਮਈ, 2025 ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ ਦੱਸੇਗੀ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸਾਡੀ ਕੌਮ ਦੀ ਰੂਹ ਦੀ ਗੂੰਜ ਹੋਵੇਗੀ।