SEBI ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ''ਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦਾ ਨਵਾਂ ਵੱਡਾ ਘਪਲਾ, 65.77 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਜ਼ਬਤ
Friday, Jan 03, 2025 - 01:51 PM (IST)
ਮੁੰਬਈ - ਸਕਿਓਰਿਟੀਜ਼ ਐਂਡ ਐਕਸਚੇਂਜ ਬੋਰਡ ਆਫ ਇੰਡੀਆ (ਸੇਬੀ) ਨੇ ਇੱਕ ਫਰੰਟ-ਰਨਿੰਗ ਘੁਟਾਲੇ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੇਤਨ ਪਾਰੇਖ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਅਧਾਰਤ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਰੋਹਿਤ ਸਲਗਾਂਵਕਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਕੇਤਨ ਪਾਰੇਖ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਵਪਾਰੀ ਰੋਹਿਤ ਸਲਗਾਂਵਕਰ ਨੂੰ 2000 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਘੁਟਾਲੇ ਵਿੱਚ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ 14 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀਭੂਤੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਾਲ 2000 'ਚ ਕੇਤਨ ਪਾਰੇਖ ਨੇ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਰੇਖ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਖਿਲਾਫ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਹੁਣ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਵੱਡੇ ਘਪਲੇ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਹੋਇਆ ਹੈ।
2 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਹੁਕਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸੇਬੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਰੇਖ ਅਤੇ ਸਲਗਾਂਵਕਰ ਨੇ ਫਰੰਟ-ਰਨਿੰਗ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ 65.77 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਕਮਾਈ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੇਬੀ ਨੇ ਇਹ ਹੁਕਮ 22 ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੇਬੀ ਦੇ ਹੋਲ ਟਾਈਮ ਮੈਂਬਰ ਕਮਲੇਸ਼ ਵਰਸ਼ਨੇ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਨੋਟਿਸ ਰਿਸੀਵਰ ਨੰਬਰ 1 ਰੋਹਿਤ ਸਲਗਾਂਵਕਰ ਅਤੇ ਨੋਟਿਸ ਰਿਸੀਵਰ ਨੰਬਰ 2 ਕੇਤਨ ਪਾਰੇਖ ਨੇ ਫਰੰਟ ਰਨਿੰਗ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਗਾਹਕ (ਫੰਡ ਹਾਊਸ) ਦੇ NPI ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਲਾਭ ਕਮਾਇਆ। ਨੋਟਿਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੰਬਰ 10 (ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ ਪੋਦਾਰ) ਨੇ ਫਰੰਟ ਰਨਿੰਗ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨੋਟਿਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੰਬਰ 2 ਅਤੇ 10 ਕੇਤਨ ਪਾਰੇਖ ਅਤੇ ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ ਪੋਦਾਰ ਨੂੰ ਸਕਿਊਰਟੀਜ਼ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ 'ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀਭੂਤੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਨੋਟਿਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੰਬਰ 1, 2 ਅਤੇ 10 ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਸੇਬੀ ਨਾਲ ਰਜਿਸਟਰਡ ਪ੍ਰਤੀਭੂਤੀਆਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਚੋਲੇ ਦੀ ਖਰੀਦ, ਵੇਚਣ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।
ਸਾਰੀ ਖੇਡ ਕਿਵੇਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ?
ਸੇਬੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਫੰਡ ਹਾਊਸ, ਜਿੱਥੇ ਸਲਗਾਂਵਕਰ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਬੰਧ ਸਨ, ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੌਦੇ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੋਹਿਤ ਸਲਗਾਂਵਕਰ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਲਗਾਂਵਕਰ ਇਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਕੇਤਨ ਪਾਰੇਖ ਨਾਲ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ ਚੁੱਕਦੇ ਸਨ। ਰੋਹਿਤ ਸਾਲਗਾਓਕਰ ਇਹ ਸੂਚਨਾ ਕੇਤਨ ਪਾਰੇਖ ਨੂੰ ਦੇ ਕੇ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਸੂਚਨਾ ਕੇਤਨ ਪਾਰੇਖ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਂਦੇ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖਾਤਿਆਂ 'ਚ ਟ੍ਰੇਡ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦਿੰਦੇ।
ਸੇਬੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੂਰੀ ਕਾਰਵਾਈ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਪਾਰੇਖ ਨੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੀਆਂ ਇਕਾਈਆਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ ਨੈਟਵਰਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖਿਡਾਰੀ ਰੈਗੂਲੇਟਰੀ ਦਾਇਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਫਰੰਟ ਰਨਿੰਗ ਕੀ ਹੈ?
ਫਰੰਟ ਰਨਿੰਗ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਭਿਆਸ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਲਾਲ ਜਾਂ ਵਪਾਰੀ ਆਪਣੇ ਫਾਇਦੇ ਲਈ ਗਾਹਕ ਦੇ ਆਰਡਰ ਬਾਰੇ ਗੁਪਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਫਰੰਟ ਰਨਿੰਗ ਨੂੰ ਮਾਰਕੀਟ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਪਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਨ ਨਾਲ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਮੰਨ ਲਓ ਕਿ X ਇੱਕ ਪ੍ਰਚੂਨ ਨਿਵੇਸ਼ਕ, XYZ ਕੰਪਨੀ ਦੇ 1,000 ਸ਼ੇਅਰ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਇੱਕ ਆਰਡਰ ਦੇਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਬ੍ਰੋਕਰੇਜ ਫਰਮ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬ੍ਰੋਕਰੇਜ ਫਰਮ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ Y ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। X ਦਾ ਆਰਡਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, Y ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਆਰਡਰ ਸੀ ਜੋ XYZ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਸਟਾਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਨੂੰ ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। X ਦੇ ਆਰਡਰ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ, Y, X ਦੇ ਆਰਡਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ XYZ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਸਟਾਕ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਆਰਡਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
Y ਦਾ ਆਰਡਰ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਧਦੀ ਮੰਗ ਕਾਰਨ XYZ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਸਟਾਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਸਟਾਕ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, Y ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਖ਼ਰੀਦੇ ਗਏ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਾਭ ਕਮਾਉਂਦਾ ਹੈ। Y ਨੇ ਆਪਣਾ ਦਾਅਵਾ ਵੇਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ X ਦੇ ਆਰਡਰ ਨੂੰ ਐਗਜ਼ੀਕਿਊਟ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਫਰੰਟ ਰਨਿੰਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੌਣ ਹੈ ਕੇਤਨ ਪਾਰੇਖ?
ਕੇਤਨ ਪਾਰੇਖ ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਚਾਰਟਰਡ ਅਕਾਊਂਟੈਂਟ ਸੀ ਅਤੇ ਦਲਾਲ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਵੀ ਆਇਆ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਹਰਸ਼ਿਤ ਮਹਿਤਾ ਨਾਲ ਸਟਾਕ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1999-2000 ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸਟਾਕ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਵੀ ਸ਼ੇਅਰ ਨੂੰ ਛੂਹਦਾ, ਉਹ ਰਾਕਟ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਜੋ ਵੀ ਸ਼ੇਅਰ ਵੇਚ ਦਿੰਦਾ ਸੀ ਉਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਇਸ ਦੀ ਹਰ ਗਤੀਵਿਧੀ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸਨੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਂਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਨੈਟਵਰਕ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਕਈ ਘੁਟਾਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ।
