ਦਿਲ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਨ ਵਾਲਾ ਹੈ ਵੰਡ ਦਾ ਦਰਦ

ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ 15 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲੀ। ਹਰ ਸਾਲ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਹਾੜਾ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਮਾਣ ਵਾਲਾ ਮੌਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਮਿਠਾਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵੰਡ ਦਾ ਸੰਤਾਪ ਵੀ ਝੱਲਣਾ ਪਿਆ। ਨਵੇਂ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਜਨਮ ਵੰਡ ਦੇ ਹਿੰਸਕ ਦਰਦ ਨਾਲ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਲੱਖਾਂ ਭਾਰਤੀਆਂ 'ਤੇ ਦਰਦ ਦੇ ਸਥਾਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਛੱਡੇ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਠੀਕ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਇਕ ਦੰਸ਼ ਮਿਲਿਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਿਸੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੰਡ ਦੀ ਭਿਆਨਕਤਾ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਰੂਪ ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਹਰ ਸਾਲ 14 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਵੰਡ ਵਿਭਿਸ਼ਿਕਾ ਯਾਦਗਾਰੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਇਕ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾ ਸੀ, ਅਜਿਹੀ ਭਿਆਨਕ ਤ੍ਰਾਸਦੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 10 ਲੱਖ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਡੇਢ ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪਲਾਇਨ ਹੋਇਆ।। ਇਸ ਦੁਖਾਂਤ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਇੰਨੇ ਡੂੰਘੇ ਹਨ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਵਿਚ ਬਜ਼ੁਰਗ ਲੋਕ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਵੰਡ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ, ਜੋ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪਲਾਇਨ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਬਣੀ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਛੋਟੇ-ਵੱਡੇ ਦੁਖਾਂਤ ਨੂੰ ਸਮੂਹਿਕ ਚੇਤਨਾ ਵਿਚ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਣ ਦਾ ਹਰ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਯਾਦਗਾਰੀ ਦਿਵਸ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਭਿਆਨਕਤਾ ਦੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਵਿਚ ਮਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਹਨ ਜੋ ਸਮਾਜ ਲਈ ਮੁੜ ਖ਼ਤਰਾ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਸਾਲ 1947 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਵੀ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੋਈ ਘਟਨਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੰਡ ਦੀ ਭਿਆਨਕਤਾ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਤੁਸ਼ਟੀਕਰਨ ਕਾਰਨ ਵੱਖਵਾਦ ਤੋਂ ਮੂੰਹ ਮੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸੀ। 75 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਫੈਸਲੇ ਲਈ ਅੱਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਪਰ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਵੀ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ ਕੱਟੜਵਾਦ ਅਜੇ ਵੀ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਪਲਾਇਨ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਸੋਧ ਕਾਨੂੰਨ ਵਰਗੇ ਮਨੁੱਖਤਾਵਾਦੀ ਕਦਮ ਦਾ ਹਿੰਸਕ ਵਿਰੋਧ ਹੋਵੇ, ਧਾਰਮਿਕ ਜਨੂੰਨ ਅੱਜ ਵੀ ਇਕ ਹਕੀਕਤ ਹੈ।

ਇਹ ਵੰਡ ਦੀ ਭਿਆਨਕਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਲਗਾਤਾਰ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਵਰਗੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਹਨ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੰਡ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੀਆਂ ਸਨ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡੇ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਵੀ ਆਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।

ਵੰਡ ਦਾ ਡਰਾਉਣਾ ਯਾਦਗਾਰੀ ਦਿਵਸ ਸਿਰਫ਼ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਹਿੰਸਕ ਅਤੇ ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵੀ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੁਖਾਂਤਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਿਆਨਕਤਾ ਦੀ ਯਾਦ ਸਾਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਯਾਦ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਵਿਰੋਧੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾ ਕੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਮਨੋਰਥ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁੱਛਣ ਲਈ ਉਕਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੀ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਵੰਡ ਦੀ ਭਿਆਨਕਤਾ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਸਬਕ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਯਾਦਗਾਰੀ ਦਿਵਸ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਬੇਰਹਿਮ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਵਿਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਵਾਪਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਹੈ।

ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਕਾਰਨ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਗੁਆਉਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬੇਘਰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਢੁਕਵੀਂ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਰ ਸਾਲ 14 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਦਿਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਦੀਆਂ ਵਰਤਮਾਨ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਵੰਡ ਵੇਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਝੱਲੇ ਗਏ ਦਰਦ ਅਤੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਏਗਾ।

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਟਵੀਟ ਕੀਤਾ, ''ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਕਦੇ ਭੁਲਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਨਫ਼ਰਤ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਾਡੀਆਂ ਲੱਖਾਂ ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਭਰਾ ਬੇਘਰ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਵੀ ਗੁਆਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ 14 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ‘ਵਿਭਾਜਨ ਵਿਭਿਸ਼ਿਕਾ ਸਮਰਿਤੀ ਦਿਵਸ’ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਸਾਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭੇਦਭਾਵ, ਵੈਰ-ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਮੰਦਭਾਵਨਾ ਦੇ ਜ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰੇਗਾ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਏਕਤਾ, ਸਮਾਜਿਕ ਸਦਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰੇਗਾ।

ਵੰਡ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਉਜਾੜੇ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੱਖਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਵਜੋਂ ਨਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪਰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਕਦੇ ਭੁਲਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਕ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰ ਕੌਮ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਾਤ ਭੂਮੀ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਲਾਮ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਸਾ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨੀਆਂ ਪਈਆਂ।

15 ਅਗਸਤ 1947 ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ, ਲੋਕ ਰੇਲਾਂ, ਘੋੜਿਆਂ, ਖੱਚਰਾਂ ਅਤੇ ਪੈਦਲ ਹੀ ਆਪਣੀ ਮਾਤ ਭੂਮੀ ਤੋਂ ਉਜੜ ਕੇ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬਣ ਗਏ ਸਨ। ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਘਰ ਛੱਡਣ ਦਾ ਦਰਦ, ਉਹ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆਉਣ ਜਾਂ ਫਿਰਕੇ ਦੀ ਅੱਗ ਵਿਚ ਸੜ ਜਾਣ ਦੇ ਦਰਦ ਵਿਚ ਆਸਰਾ ਲੱਭ ਰਹੇ ਸਨ। ਵੰਡ ਵੇਲੇ ਦੰਗੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਹਿੰਸਾ ਵਿਚ ਮਾਰੇ ਗਏ। 

ਤਰੁਣ ਚੁੱਘ (ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ)