ਧੁੰਦਲਾ ਪੈਂਦਾ ਸ਼ੀ-ਜਿਨਪਿੰਗ ਦਾ ਅਕਸ

ਸੁਜਾਨ ਆਰ. ਚਿਨਾਯ

ਸਵਾਲ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਧੁੰਦਲਾ ਕਦੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਸ਼ਕਤੀਅਾਂ ਚੀਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ੀ-ਜਿਨਪਿੰਗ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇ ਸਕਦੀਅਾਂ ਹਨ। ਬਾਹਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਲਈ ਚੀਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ੀ-ਜਿਨਪਿੰਗ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕੇਂਦਰੀਕ੍ਰਿਤ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਅਖੰਡ ਏਕਤਾ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੀਡੀਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਵੁਹਾਨ ’ਚ ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਵਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅਜਿਹੀ ਰਿਪੋਰਟ ਆਈ ਕਿ ਸ਼ੀ-ਜਿਨਪਿੰਗ ਨੇ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ, ਆਪਸੀ ਵਿਰੋਧੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸਖਤ ਸੈਂਸਰਸ਼ਿਪ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲਿਆ। ਆਬਜ਼ਰਵਰਾਂ ਨੇ ਸ਼ੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪੂਰਵਜ਼ ਮਾਓ ਜੇਡਾਂਗ ਅਤੇ ਡੇਂਗ ਸ਼ੀਓਪਿੰਗ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਖਿੱਚੀਅਾਂ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਦੋਵੇਂ ਵੱਕਾਰੀ ਪੀਪਲਜ਼ ਰਿਪਬਲਿਕ ਆਫ ਚਾਈਨਾ (ਪੀ. ਆਰ. ਸੀ.) ਦੇ ਮਹਾਨ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤੁਲਨਾ ਗਲਤ ਹੈ।

ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਇਕ ਸਮਾਂ

ਮਾਓ ਨੇ 1949 ਪੀ. ਆਰ. ਸੀ. ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕੀਤੀ। 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਮੱਧ ’ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੰਬੇ ਮਾਰਚ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੀ ਅਗਵਾਈ ਦੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੀ ਕਈ ਅੜਿੱਕਿਅਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ 9 ਸਤੰਬਪ 1976 ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤਕ ਉਹ ਚੀਨ ਦੇ ਨਿਰਵਿਵਾਦ ਨੇਤਾ ਬਣੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਹੀ ਅੰਤ 4 ਵਿਅਕਤੀਅਾਂ ਦੇ ਗੈਂਗ ਨੇ ਜਿਸ ’ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਜਿੰਆਗ ਕਿੰਵਗ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਸੱਤਾ ਹਥਿਆ ਲਈ ਸੀ। ਮਾਓ ਨੇ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀਅਾਂ ਨੂੰ ਗਾਇਬ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਲਿਓ ਸ਼ਾ ਓਕੀ, ਲਿਨ ਬਿਆਓ ਜਾਂ ਫਿਰ ਡੇਂਗ ਸਿਆ ਓਪਿੰਗ ਹੇ ਹੋ। ਪੀ. ਆਰ. ਸੀ. ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ 27 ਸਾਲਾਂ ਤਕ ਮਾਓ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਚੱਲਿਆ। ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਰੂਪ ਨਾਲ 67 ਸਾਲਾਸ਼ੀ-ਜਿਨਪਿੰਗ 8 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਤਕ ਸੱਤਾ ’ਤੇ ਹੈ। ਚੀਨ ਦੇ ਸਿਰਮੌਰ ਨੇਤਾ ਡੇਂਗ ਸ਼ਿਆ ਓਪਿੰਗ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸੂਬੇ ਦੇ ਮੁਖੀ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੁਖੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਨੇ ਚੀਨ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿੜ ਅਤੇ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਨੀਤੀਗਤ ਤਬਦੀਲੀਅਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀ, ਉਦਯੋਗ, ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ’ਚ ‘ਓਪਨ ਡੋਰ ਨੀਤੀ’ ਨੇ ਚੀਨ ਦੇ ਪ੍ਰਤੱਖ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਵੇਸ਼ (ਐੱਫ. ਡੀ. ਆਈ.) ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਲਈ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਇਆ। ਡੇਂਗ ਆਮਤੌਰ ’ਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ ਦੇ 8 ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਫੈਸਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਇਕ ਕਾਲੇਜੀਅਮ ਦੇ ਪੱਖ ’ਚ ਸਨ। 1990 ਤੋਂ 1997 ’ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤਕ ਡੇਂਗ ਨੇ ਬ੍ਰਿਜ ਇਕਮਾਤਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਆਫ ਚਾਈਨਾ ਦੇ ਆਨਰੇਰੀ ਚੇਅਰਮੈਨ ਦਾ ਟਾਈਲ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ। ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਨਿਰਵਿਵਾਦ ਨੇਤਾ ਬਣੇ ਰਹੇ। ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਪੱਤਝੜ ਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਹਾਨ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਤਕ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਜਿਆਂਗ ਜੇਮਿਨ ਨੇ ਚੋਟੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲ ਨਹੀਂ ਲਿਆ।

ਸੁਰਖੀਅਾਂ ’ਚ ਸ਼ੀ ਜਿਨਪਿੰਗ

ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਆਫ ਚਾਈਨਾ (ਸੀ.ਪੀ.ਸੀ.) ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੀ ਜਿਨਪਿੰਗ ਮਾਓ ਤਸੇ ਤੁੰਗ ਜਾਂ ਡੇਂਗਸ਼ਿਆ ਓਪਿੰਗ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ’ਚ ਘੱਟ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਉਹ ਸ਼ਾਇਦ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਡਰ ਪੈਦਾ ਸਕੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੀਪਲਸ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ (ਪੀ.ਐੱਲ.ਏ.) ਦੇ ਉੱਚ ਰੈਂਕਿੰਗ ਜਨਰਲਾਂ ਅਤੇ ਪੋਲਿਟ ਬਿਊਰੋ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਹੇਠਾ ਲਿਆ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸ਼ੀ ਜਨਿਪਿੰਗ ਨੇ ਪੀ.ਐੱਲ.ਏ. ਦੇ ਜਨਰਲ ਜੂ ਕਾਈ ਹੋ ਅਤੇ ਗੁਓ ਬਾਕਸਿਯਨਗ ਵਰਗੇ ਟਾਈਗਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਸਵਾਲ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਕਦੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਸ਼ਕਤੀਅਾਂ ਸ਼ੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇ ਸਕਣਗੀਅਾਂ। ਚੀਨ ’ਚ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੀਨੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਜੰਗਲਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਆਰਥਿਕ ਔਕੜ, ਜਨਤਕ ਅਸੰਤੋਸ਼ ਅਤੇ ਸਖਤ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਗੁੱਸੇ ’ਚ ਆਏ ਚੀਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ

ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕ ਫੌਜੀ ਟਕਰਾਅ ਵੀ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਕੋਲਡ ਵਾਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੁਣ ਸੀਮਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਜੋਖਮ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੀ ਜਿਨਪਿੰਗ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ’ਤੇ ਬੀਮਾਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗੁੱਸੇ ’ਚ ਆਏ ਚੀਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਘਮੰਡ ’ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 2018 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ’ਚ ਇਕ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਸੋਧ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਕਦਮ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਕਾਰਜਕਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤਕ ਸੱਤਾ ’ਚ ਰਹਿਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮਿਲੀ। ਇਸ ’ਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸ਼ੀ ਸੀ.ਪੀ.ਸੀ. ਦੇ 2021 ’ਚ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਸਮਾਰੋਹ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਗੋਂ ਉਹ ਤਾਂ ਟੀ. ਐੱਲ. ਏ. ਦੀ 2027 ’ਚ ਸਥਾਪਨਾ ਦੀ 100ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਵੀ ਮਨਾਉਣੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।