ਭਾਰਤੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਤੇ ਤਜ਼ਰਬਾ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਮਹੱਤਵ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ : ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ

ਨੈਸ਼ਨਲ ਡੈਸਕ :  ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ 'ਚ ਭਾਰਤੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (IKS) 'ਤੇ ਹੋਏ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲਾਨਾ ਸੰਮੇਲਨ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜਗਦੀਪ ਧਨਖੜ ਨੇ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜਗਦੀਪ ਧਨਖੜ ਨੇ ਅੱਜ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਉਭਾਰ ਇਸਦੇ ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਣ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਿਰਫ ਅਜਿਹਾ ਉਭਾਰ ਟਿਕਾਊ ਹੈ ਤੇ ਸਾਡੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ। ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਤਾਕਤ ਇਸਦੀ ਸੋਚ ਦੀ ਮੌਲਿਕਤਾ, ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਰਹਿਤਤਾ ਤੇ ਬੌਧਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ 'ਚ ਹੈ। ਇਹ ਨਰਮ ਸ਼ਕਤੀ (ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵ) ਹੈ ਜੋ ਅੱਜ ਦੇ ਸੰਸਾਰ 'ਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ।" ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਤੋਂ ਪਰੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਭਾਰਤ ਸਿਰਫ਼ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਸਭਿਅਤਾ ਹੈ - ਚੇਤਨਾ, ਉਤਸੁਕਤਾ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵਗਦਾ ਦਰਿਆ।"
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਗਿਆਨ ਦੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਧੱਕੇ ਜਾਣ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਦਿਮਤਾ ਤੇ ਪਛੜੇਪਣ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਖਾਰਜ ਕਰਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਆਖਿਆਤਮਕ ਗਲਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ - ਇਹ ਮਿਟਾਉਣ, ਵਿਨਾਸ਼ ਤੇ ਵਿਗਾੜ ਦੀ ਇੱਕ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਦੁਖਦਾਈ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ-ਪਾਸੜ ਯਾਦ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਪੱਛਮੀ ਸੰਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਸਰਵਵਿਆਪੀ ਸੱਚਾਈ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਰਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ - ਝੂਠ ਨੂੰ ਸੱਚਾਈ ਵਜੋਂ ਪਹਿਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।" ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ "ਸਾਡੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤਰਜੀਹ ਕੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ ਉਹ ਸੋਚ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਭੁੱਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਬੌਧਿਕ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਇਸਲਾਮੀ ਹਮਲੇ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿੱਖਣ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਵਿਘਨ ਲਿਆਂਦਾ - ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦੀ ਬਜਾਏ ਬਦਨਾਮੀ ਅਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਦਾ ਰਸਤਾ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦ ਨੇ ਦੂਜਾ ਵਿਘਨ ਲਿਆਂਦਾ - ਜਿੱਥੇ ਭਾਰਤੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਅਪੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਇਸਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਬਦਲ ਗਿਆ, ਦਿਸ਼ਾ ਉਲਝ ਗਈ। ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਬਾਬੂਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਬਣ ਗਈ। ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ 'ਬ੍ਰਾਊਨ ਬਾਬੂਆਂ' ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ, ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਚਿੰਤਕਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ।" “ਅਸੀਂ ਸੋਚਣਾ, ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਕਰਨਾ, ਲਿਖਣਾ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਤਾ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਸੀਂ ਘੁੱਟਣਾ, ਦੁਹਰਾਉਣਾ ਅਤੇ ਨਿਗਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਗ੍ਰੇਡਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਸੋਚ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਲਈ। ਭਾਰਤੀ ਸਿੱਖਣ ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਢੰਗ ਨਾਲ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,”।

ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਜਦੋਂ ਯੂਰਪ ਦੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ਵ-ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ - ਤਕਸ਼ਿਲਾ, ਨਾਲੰਦਾ, ਵਿਕਰਮਸ਼ਿਲਾ, ਵੱਲਭੀ ਅਤੇ ਓਦੰਤਪੁਰੀ - ਗਿਆਨ ਦੇ ਮਹਾਨ ਕੇਂਦਰ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ 'ਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ ਸਨ।” “ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਸਨ, ਜੋ ਕੋਰੀਆ, ਚੀਨ, ਤਿੱਬਤ ਤੇ ਪਰਸ਼ੀਆ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਹ ਉਹ ਥਾਵਾਂ ਸਨ ਜਿੱਥੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਸੀ,”। ਗਿਆਨ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਸਮਝ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਗਿਆਨ ਸਿਰਫ਼ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ - ਇਹ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ, ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੋਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਅਨੁਭਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।”

“ਇੱਕ ਸੱਚੀ ਭਾਰਤੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਮਹੱਤਵ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸੱਚਾ ਗਿਆਨ ਸੰਦਰਭ ਅਤੇ ਜੀਵੰਤਤਾ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ,”। ਵਿਹਾਰਕ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਲੋੜ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਸਾਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਕਾਰਵਾਈ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਤਾਮਿਲ, ਪਾਲੀ, ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ, ਆਦਿ ਸਮੇਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਠਾਂ ਦਾ ਡਿਜੀਟਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਤੁਰੰਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।" ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ "ਇਹ ਸਮੱਗਰੀ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਸਰਵ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ"। 

ਆਪਣੇ ਸੰਬੋਧਨ ਨੂੰ ਸਮਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ “ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਵੰਡੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਵੰਡੇ ਹੋਏ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਟਕਰਾਅ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਪਰੰਪਰਾ - ਜਿਸਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਆਤਮਾ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ, ਕਰਤੱਵ ਅਤੇ ਨਤੀਜਾ, ਮਨ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ - ਇੱਕ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ, ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹੱਲ ਵਜੋਂ ਦੁਬਾਰਾ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।" ਇਸ ਮੌਕੇ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਸਰਬਾਨੰਦ ਸੋਨੋਵਾਲ, ਜੇਐਨਯੂ ਦੇ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ਾਂਤੀਸ਼੍ਰੀ ਧੂਲੀਪੁੜੀ ਪੰਡਿਤ, ਪ੍ਰੋ. ਐਮ.ਐਸ. ਚੈਤਰਾ (ਇਕਸ਼ਾ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ), ਪ੍ਰਗਿਆ ਪ੍ਰਵਾਹ ਦੇ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਟੀਮ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਤਵੰਤੇ ਮੌਜੂਦ ਸਨ।

ਜਗ ਬਾਣੀ ਈ-ਪੇਪਰ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਐਪ ਨੂੰ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ

For Android:- https://play.google.com/store/apps/details?id=com.jagbani&hl=en

For IOS:- https://itunes.apple.com/in/app/id538323711?mt=8