ਹਿਮਾਚਲ ਦਾ ਠੰਡਾ ਮਾਰੂਥਲ UNESCO ਬਾਇਓਸਫੀਅਰ ਰਿਜ਼ਰਵ ਸੂਚੀ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ

ਹਿਮਾਚਲ- ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੋਲਡ ਡੈਜ਼ਰਟ ਬਾਇਓਸਫੀਅਰ ਰਿਜ਼ਰਵ (CDBR) ਨੂੰ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੁਆਰਾ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 25 ਹੋਰ ਬਾਇਓਸਫੀਅਰ ਰਿਜ਼ਰਵ ਦੇ ਨਾਲ ਵਰਲਡ ਨੈੱਟਵਰਕ ਆਫ਼ ਬਾਇਓਸਫੀਅਰ ਰਿਜ਼ਰਵ (WNBR) 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਮਾਨਤਾ ਰਾਜ ਦੇ ਲਾਹੌਲ-ਸਪੀਤੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ 7,770 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਭਾਲ ਨਕਸ਼ੇ 'ਤੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਹੁਣ WNBR 'ਚ ਸੂਚੀਬੱਧ 13 ਬਾਇਓਸਫੀਅਰ ਰਿਜ਼ਰਵ ਹਨ।

ਯੂਨੈਸਕੋ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ "ਯੂਨੈਸਕੋ ਨੇ 21 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 26 ਨਵੇਂ ਬਾਇਓਸਫੀਅਰ ਰਿਜ਼ਰਵ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤੇ ਹਨ - ਜੋ ਕਿ 20 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਖਿਆ ਹੈ। WNBR ਵਿੱਚ ਹੁਣ 142 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 785 ਸਾਈਟਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 2018 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 10 ਲੱਖ ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵਾਧੂ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੇਠ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਹੈ - ਜੋ ਕਿ ਬੋਲੀਵੀਆ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੰਤਰੀ ਭੂਪੇਂਦਰ ਯਾਦਵ ਨੇ ਟਵੀਟ 'ਤੇ ਇੱਕ ਪੋਸਟ 'ਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੋਲਡ ਡੈਜ਼ਰਟ ਬਾਇਓਸਫੀਅਰ ਰਿਜ਼ਰਵ ਨੂੰ WNBR ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕੋਆਰਡੀਨੇਟਿੰਗ ਕੌਂਸਲ ਫਾਰ ਮੈਨ ਐਂਡ ਦ ਬਾਇਓਸਫੀਅਰ (MAB) ਦੇ 37ਵੇਂ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ।

ਟ੍ਰਾਂਸ-ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਖੇਤਰ 'ਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ, ਇਹ ਸੈਂਕਚੂਰੀ ਪੂਰੇ ਸਪਿਤੀ ਵਾਈਲਡਲਾਈਫ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਅਤੇ ਲਾਹੌਲ ਫੋਰੈਸਟ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਾਰਾਲਾਚਾ ਦੱਰਾ, ਭਰਤਪੁਰ ਅਤੇ ਸਾਰਚੂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਸਦੀ ਉਚਾਈ 3,300 ਤੋਂ 6,600 ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਪਿੰਨ ਵੈਲੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ, ​​ਕਿੱਬਰ ਵਾਈਲਡਲਾਈਫ ਸੈਂਕਚੂਰੀ, ਚੰਦਰਤਾਲ ਵੈਟਲੈਂਡਜ਼ ਅਤੇ ਸਾਰਚੂ ਮੈਦਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਪਠਾਰ, ਗਲੇਸ਼ੀਅਲ ਘਾਟੀਆਂ, ਅਲਪਾਈਨ ਝੀਲਾਂ ਅਤੇ ਉੱਚ-ਉਚਾਈ ਵਾਲੇ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਠੰਡੇ ਅਤੇ ਸੁੱਕੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਠੰਡਾ ਮਾਰੂਥਲ ਤਿੰਨ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ—ਕੋਰ (2,665 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ), ਬਫਰ (3,977 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ), ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਜਿਸ਼ਨ (1,128 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ)—ਜੋ ਸੰਭਾਲ, ਟਿਕਾਊ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਵਾਤਾਵਰਣ ਪੱਖੋਂ, ਇਹ 655 ਜੜ੍ਹੀ-ਬੂਟੀਆਂ, 41 ਝਾੜੀਆਂ ਅਤੇ 17 ਰੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੋਵਾ ਰਿਗਪਾ/ਅਮਚੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ 14 ਸਥਾਨਕ ਅਤੇ 47 ਔਸ਼ਧੀ ਪੌਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਣ ਵਿੱਚ 17 ਥਣਧਾਰੀ ਅਤੇ 119 ਪੰਛੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਰਫ਼ ਦਾ ਤੇਂਦੁਆ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਪਿਤੀ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ 800 ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੀਲੀਆਂ ਭੇਡਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸ਼ਿਕਾਰ ਅਧਾਰ ਵੀ ਹੈ। ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਆਈਬੈਕਸ ਅਤੇ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਬਘਿਆੜ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਯਾਦਵ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ WNBR ਵਿੱਚ 13 ਬਾਇਓਸਫੀਅਰ ਰਿਜ਼ਰਵ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਾ-ਅਧਾਰਤ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਤੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਬਹਾਲੀ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਯਤਨ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਯਾਦਵ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਰਾਮਸਰ ਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਆਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਰਾਮਸਰ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ 93 ਹੋ ਗਈ ਹੈ।