ਇਕ ਗੁੱਡੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਭੱਜਦੀ ਦੁਨੀਆ

ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਇਕ ਚੀਜ਼ ਟ੍ਰੈਂਡ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਲਾਬੂਬੂ ਡੌਲ ਜਾਂ ਗੁੱਡੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਹਾਂਗਕਾਂਗ ਦੇ ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ ਕੇਸਿੰਗ ਲੰਗ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਕੇਸਿੰਗ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਲੜੀ ਮੌਨਸਟਰ ਜਾਂ ਰਾਕਸ਼ਸ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਗੁੱਡੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਣਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਇਕ ਯੂਰਪੀਅਨ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਸੁਣੀ ਸੀ। ਵੈਸੇ ਵੀ, ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਭੂਤਾਂ, ਜਿੰਨਾਂ, ਰਾਕਸ਼ਸਾਂ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਵੀ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਵਾਪਸ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਕੇਸਿੰਗ ਲੰਗ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ। 2019 ਵਿਚ ਕੇਸਿੰਗ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚੀਨ ਦੇ ਪੌਪ ਮਾਰਟ ਨੂੰ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਤਿੱਖੇ ਦੰਦਾਂ ਅਤੇ ਵੱਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੀ ਇਹ ਗੁੱਡੀ ਕਿਸੇ ਰਾਖਸ਼ਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਬਾਹਰੋਂ ਡਰਾਉਣੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਪਰ ਦਿਲੋਂ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਹੈ।

2025 ਵਿਚ ਲਾਬੂਬੂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਸੌ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੰਬਾਈ ਅਤੇ ਚੌੜਾਈ ਵਿਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਨ। ਇਸ ਸਾਲ ਜੂਨ ਵਿਚ ਇਕ ਲਾਬੂਬੂ ਗੁੱਡੀ ਇਕ ਲੱਖ ਸੱਤਰ ਹਜ਼ਾਰ ਡਾਲਰ ਵਿਚ ਵਿਕ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਆਰਡਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਕਿਹੜੀ ਲਾਬੂਬੂ ਆਵੇਗੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਅਨਬਾਕਸਿੰਗ ਲਾਬੂਬੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਣਨੀਤੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਪੌਪ ਮਾਰਟ ਦੇ ਸੀ. ਈ. ਓ. ਨੇ ਇਸ ਗੁੱਡੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾਇਆ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ ਦੌਲਤ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਚੀਨ ਦੇ 10 ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਰਬਪਤੀਆਂ ਵਿਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਰਬਪਤੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਉਮਰ ’ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਵੀ ਹੈ, ਸਿਰਫ਼ 38 ਸਾਲ ਦਾ।

ਇਹ ਗੁੱਡੀ ਕੋਈ ਮਾਸੂਮ ਭੋਲੀ-ਭਾਲੀ ਗੁੱਡੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਤਿੱਖੇ ਦੰਦ ਹਨ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵੱਡੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਡਰਾਉਣੀ ਵੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਬਾਲਗਾਂ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਨਵੇਂ ਫੈਸ਼ਨ ਸਟੇਟਮੈਂਟ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਰਿਹਾਨਾ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਪੱਤਰਕਾਰ ਲੀਜ਼ਾ ਕੋਸਰੀਲੋ ਨੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵਿਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਇਕ ਲੇਖ ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ’ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵੀਡੀਓ ਅਤੇ ਰੀਲਾਂ ਬਣ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਬਹਿਸ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੋਡਕਾਸਟ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਰ ਕੋਈ ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਗੁੱਡੀ ਦੀ ਮੰਗ ਇੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਕਿ ਪੌਪ ਮਾਰਟ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰ ਕੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਸਟੋਰਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਬੰਦ ਕਰਨੀ ਪਈ ਸੀ।

ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਸ ਵਿਚ ਲੜ ਰਹੇ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰੂਸ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਇੰਨੀ ਡਰਾਉਣੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਡਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਰਾਕ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਕ ਬਿਆਨ ਵਿਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁੱਡੀਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸਦੀ ਵਿਕਰੀ ਉੱਥੇ ਵੀ ਰੋਕ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। 4,000 ਗੁੱਡੀਆਂ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿਚ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਗੁੱਡੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਿਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਟੈਟੂ ਬਣਵਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵਿਚ ਲਾਬੂਬੂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਹੁਣ ਲਾਬੂਬੂ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ। ਵਿੰਬਲਡਨ ਮੈਚ ਦੌਰਾਨ ਅਦਾਕਾਰਾ ਉਰਵਸ਼ੀ ਰੌਤੇਲਾ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਇਕ ਬੈਗ ਲੈ ਕੇ ਮੈਚ ਦੇਖਦੀ ਹੋਈ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸ ਉੱਤੇ 4 ਲਾਬੂਬੂ ਗੁੱਡੀਆਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੈਗ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਇਹ ਚਾਬੀਆਂ ਦੇ ਗੁੱਛਿਆਂ ’ਤੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਇਹ ਖਿਡੌਣੇ ਤਾਂ ਹਨ ਹੀ ਇਹ ਗੁੱਡੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਉਪਲਬਧ ਹਨ ਅਤੇ ਆਨਲਾਈਨ ਵੀ ਆਰਡਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਕਲੀ ਗੁੱਡੀਆਂ ਵੀ ਭਰਪੂਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਉਪਲਬਧ ਹਨ।

ਤੁਹਾਨੂੰ ਯਾਦ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 70-80 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਬਾਰਬੀ ਦਾ ਵੀ ਕ੍ਰੇਜ਼ ਸੀ। ਹਰ ਬੱਚਾ ਬਾਰਬੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਬਾਰਬੀ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਕ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਕ ਗੁੱਡੀ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਬਾਰਬੀ ਦਾ ਇਕ ਬੁਆਏਫ੍ਰੈਂਡ ਵੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਰਬੀ, ਡਾਕਟਰ ਬਾਰਬੀ, ਨਰਸ ਬਾਰਬੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੁੱਡੀਆਂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਆਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਮੀਜ਼ਾਂ ਵੀ ਉਪਲਬਧ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲਿਆ ਵੀ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਇਸ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੇਚਣ ਲਈ ਬੁਰਕਾ ਅਤੇ ਹਿਜਾਬ ਵੀ ਪਹਿਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਈਰਾਨ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿਚ ਸਾਰਾ ਨਾਮ ਦੀ ਇਕ ਗੁੱਡੀ ਵੀ ਬਣਾਈ ਸੀ।

ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਕੱਲ ਨੂੰ ਲਾਬੂਬੂ ਨਾਲ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲਾਬੂਬੂ ਜੈਕਟਾਂ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਇੰਸਟਾ ’ਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਦੇਖੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਲਾਬੂਬੂ ਭਾਬੀ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਾਬੂਬੂ ਖਰੀਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮਾੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾੜ ਵੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਇਹ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਵੀ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਗੁੱਡੀਆਂ ਦੇ ਕਈ ਰੂਪ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੱਪੜੇ ਦੀਆਂ ਗੁੱਡੀਆਂ, ਜੂਟ ਦੀਆਂ ਗੁੱਡੀਆਂ, ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਠਪੁਤਲੀਆਂ, ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਖਿਡੌਣੇ। ਝਾਬੂਆ ਗੁੱਡੀਆਂ।

ਚਿੱਟੇ, ਪੁਰਾਣੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੋਂ ਘਰ ਵਿਚ ਕੱਪੜੇ ਦੀਆਂ ਗੁੱਡੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਕਈ ਵਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਉੱਕਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕਾਲੇ ਮੋਤੀ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਵਾਲ ਕਾਲੇ ਧਾਗਿਆਂ ਤੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਬੁੱਲ੍ਹ ਲਾਲ ਧਾਗਿਆਂ ਤੋਂ ਉੱਕਰੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਹ ਘਰ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਜਾਂ ਮਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁੱਡੀਆਂ ਦੀ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਰੀਸਾਈਕਲਿੰਗ ਵੀ ਦੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਪਰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਰਬੀ ਜਾਂ ਲਾਬੂ ਵਾਂਗ ਬ੍ਰਾਂਡ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਾ ਹੀ ਦਾਦੀਆਂ ਨੇ ਕਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਅੱਜਕੱਲ ਕੰਪਨੀਆਂ ਜਨਰੇਸ਼ਨ ਜੀ ਲਈ ਉਤਪਾਦ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਟ੍ਰੈਂਡਸ ਬਣਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਨੌਜਵਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਭੱਜ ਰਹੇ ਹਨ। ਲਾਬੂਬੂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਇਹੀ ਸੱਚ ਹੈ।

ਸ਼ਮਾ ਸ਼ਰਮਾ