‘ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ’ਚ ਬਾਈਡੇਨ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀ ਵਿਰਾਸਤ’

ਮਨੀਸ਼ ਤਿਵਾੜੀ

9 ਸਤੰਬਰ, 2001 ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ’ਤੇ ਹੋਏ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਤੱਤਕਾਲੀਨ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜਾਰਜ ਡਬਲਯੂ. ਬੁਸ਼ ਨੇ 7 ਅਕਤੂਬਰ, 2001 ਨੂੰ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਐਂਡਯੂਰਿੰਗ ਫਰੀਡਮ ਨੂੰ ਹਰੀ ਝੰਡੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਤਾਲਿਬਾਨ ਅਤੇ ਅਲ ਕਾਇਦਾ ਤੋਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦਾ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਸੀ। 17 ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਬੁਸ਼-ਚਿਨਾਏ-ਰਮਸਫੀਲਡ ਦੇ ਤਹਿਤ ਤੱਤਕਾਲੀਨ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਉਸ ਜੰਗ ਨੂੰ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ। ਤਬਾਹ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਕਾਰਵਈ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਚਲਦੀ, ਜਦੋਂ ਤਕ ਕਿ ਤਾਲਿਬਾਨ ਅਤੇ ਅਲ ਕਾਇਦਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਈਰਾਨ ਭੱਜ ਨਾ ਜਾਏ। ਬਲੈਕ ਸਾਈਟਸ, ਵਾਟਰ ਬੋਰਡਿੰਗ, ਰੈਨਡੀਸ਼ਨ ਅਤੇ ਗਵਾਂਟੇਨਾਮੋ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਨਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਸਨ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ਮੱਰਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ’ਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਏ।

20 ਮਾਰਚ 2003 ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਈਰਾਨ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਬੁਸ਼ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਲਈ ਇਕ ਜਲ ਖੇਤਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਜਨਵਰੀ 2008 ’ਚ ਜਦੋਂ ਬੁਸ਼ ਨੇ ਦਫਤਰ ਸੰਭਾਲਿਆ ਉਦੋਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ’ਚ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 47000 ਸੀ। ਉਥੇ 50,000 ਤੋਂ ਵਧ ਨਾਟੋ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਮੀ ਦੇ 70,000 ਫੌਜੀ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਮਿਸ਼ਨ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਫਲ ਨਾ ਹੋਇਆ। 22 ਦਸੰਬਰ, 2001 ਨੂੰ ਹਾਮਿਦ ਕਰਜ਼ਈ ਦੇ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਉਥੇ ਗੱਠਜੋੜ ਫੌਜ ਦੀ ਪਕੜ ਸਭ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰ ਸਥਿਤੀ ’ਚ ਸੀ।

ਬਰਾਕ ਓਬਾਮਾ ਨੂੰ ਜੰਗ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਮਿਲੀ। ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਹੁਦੇ ਦੇ ਨਾਮਜ਼ਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਓਬਾਮਾ ਨੇ 19 ਜੁਲਾਈ 2008 ਨੂੰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਈਰਾਨ ’ਚ ਅਮਰੀਕੀ ਭਾਈਵਾਲੀ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ’ਚ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜ ਦੀ ਭਾਈਵਾਲੀ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਇਕ ਅੰਤਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਫਰਵਰੀ 2009 ’ਚ ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ 21,000 ਦਾ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ 4,000 ਫੌਜੀ ਟ੍ਰੇਨੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।

ਇਸ ਦੇ 10 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਪੈਂਟਾਗਨ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਕਮਾਂਡਰ ਦੇ ਦਬਾਅ ਦੇ ਅੱਗੇ ਝੁਕਦੇ ਹੋਏ ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ’ਚ 30,000 ਫੌਜੀਆਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ 40,000 ਨਾਟੋ ਫੌਜੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਡਿਊਟੀ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜੀਆਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ 1 ਲੱਖ ਹੋ ਗਈ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਥਿਤੀ ਸਥਿਰ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਕਾਇਮ ਰਹੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਹੋਰ ਇਸ ’ਤੇ ਪਕੜ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਗਈ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਦਾ ਚਲਾ ਗਿਆ।

28 ਦਸੰਬਰ, 2014 ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਨਾਟੋ ਦੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ’ਚ ਜੰਗੀ ਮੁਹਿੰਮ ਖਤਮ ਹੋਈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਫਰੀਡਮ ਸੈਂਟੀਨਲ ਅਤੇ ਨਾਟੋ ਦੀ ਆਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਸੰਕਰਪ ਸਮਰਥਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਚਾਲਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਅਲ ਕਾਇਦਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਸਹਿਯੋਗੀ ਆਈ. ਐੱਸ. ਆਈ. ਐੱਸ. ਵਰਗੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨਾਲ ਲੜਨ’ਚ ਮਦਦ ਦੇ ਲਈ ਸਥਾਨਕ ਅਫਗਾਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਸੀ।

ਬਰਾਕ ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਨੂੰ ਅਫਗਾਨ ਜੰਗ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ 2016 ਦੀ ਚੋਣ ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ’ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰ ਹਾਜ਼ਰੀ ਦੀ ਭਾਰੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ 21 ਅਗਲਤ 2017 ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜ-ਕਾਲ ਦੇ 8ਵੇਂ ਮਹੀਨੇ ’ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫੋਰਟ ਮਾਇਰ ’ਚ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ, ‘‘ਮੈਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ’ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਮੂਲ ਹਿੱਤਾ ਦੇ ਬਾਰੇ ’ਚ ਤਿੰਨ ਮੁੱਢਲੇ ਸਿੱਟਿਆਂ ’ਤੇ ਪੁੱਜਾ ਹਾਂ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਬਲਿਦਾਨਾਂ, ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਨਤੀਜੇ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਬਲਿਦਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ।

9/11 ਸਾਡੇ ਇਤਿਹਾਸ ’ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਖਰਾਬ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲਾ ਸੀ ਜੋ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਆਰਾਮ ਅਤੇ ਆਸਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕਾਹਲੀ ’ਚ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਫੌਜੀਆਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਇਕ ਵੈਕਯੂਮ ਬਣਾ ਦਵੇਗੀ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਈ. ਐੱਸ. ਆਈ. ਐੱਸਅਤੇ ਅਲ ਕਾਇਦਾ ਤੁਰੰਤ ਹੀ ਭਰ ਦੇਣਗੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ 11 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਤੀਸਰਾ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਮੈਂ ਸਿੱਟਾ ਕਢਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ’ਚ ਅਸੀਂ ਜਿਸ ਸੁਰੱਖਿਆ ਖਤਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਉਹ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਅੱਜ 20 ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਮਜ਼ਦ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ’ਚ ਸਰਗਰਮ ਹਨ। ਦੁਨੀਆ ’ਚ ਕਿਸੇ ਖੇਤਰ ’ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ’ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਕਾਗ੍ਰਤਾ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ।’’

ਇਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ 21 ਸਤੰਬਰ, 2018 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨਾਲ ਇਕ ਸਮਝੌਤੇ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਰਾਜਦੂਤ ਜਲਮੇਈ ਖਲੀਲਜ਼ਾਦ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ। 29 ਫਰਵਰੀ, 2020 ਖਲੀਲਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਮੁੱਲਾ ਅਬਦੁਲ ਗਨੀ ਨੇ ਦੋਹਾ ’ਚ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ’ਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਸਮਝੌਤੇ ’ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ। ਕਾਬੁਲ ’ਚ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਅੰਤਰ ਅਫਗਾਨ ਵਾਰਤਾ 12 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਤਾਲਿਬਾਨ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸਮਵਰਤੀ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਪੱਧਰ ਘਟਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵੱਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਕਤੂਬਰ 2020 ’ਚ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ’ਚ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ 369 ਸਰਕਾਰੀ ਸਮਰਥਕ ਅਤੇ 2012 ਹੋਰ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਸਤੰਬਰ 2019 ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਇਕ ਮਹੀਨੇ ’ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਨਾਗਰਿਕ ਮੌਤ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਹੈ।

ਇਹ ਉਹ ਸਥਿਤੀ ਹੈ ਜੋ ਬਾਈਡੇਨ ਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਇਕ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ, ‘‘ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਜੰਗ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਅਤੀਤ ਹੈ।’’ ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਸੌਖਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਬਾਈਡੇਨ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 2500 ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਦੋਹਾ ਨਿਕਾਸ ਯੋਜਨਾ ਨਾਲ ਚਿੰਬੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਸੌਦੇਬਾਜ਼ੀ ਦਾ ਅੰਤ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਇਹ ਸ਼ੱਕੀ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਅਸ਼ਰਫ ਗਨੀ ਸਰਕਾਰ ਪਕੜ ਵਿਚ ਆ ਸਕੇਗੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਜੋ ਆਪਣਾ ਖੂਨ ਖਰਚ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਕੀ ਉਹ ਵਿਅਰਥ ਚਲਾ ਜਾਵੇਗਾ।