ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਇਸ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਖਰਾਬ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਹਵਾ...

ਨੈਸ਼ਨਲ ਡੈਸਕ- ਭਾਰਤੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸੰਸਥਾਨ (ਆਈ.ਆਈ.ਟੀ.), ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਕ ਅਧਿਐਨ 'ਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਜੈਵ ਈਂਧਨ ਸਾੜਣ ਨਾਲ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ 'ਚ  ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਖਰਾਬ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਈ.ਆਈ.ਟੀ. ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸੋਧਕਰਤਾਵਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ 'ਚ 'ਦੀਵਾਲੀ 'ਤੇ ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ, ਦੌਰਾਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ 'ਚ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ 'ਚ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪੀ.ਐੱਮ 2.5 ਦੀ ਰਸਾਇਣਿਕ ਨਿਰਧਾਰਨ ਅਤੇ ਸਰੋਤ ਵਿਭਾਜਨ' ਟਾਈਟਲ ਵਾਲਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ 'ਚ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ, ਦੌਰਾਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ 'ਚ ਰਾਜਧਾਨੀ 'ਚ ਮਾਹੌਲ ਹਵਾ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਸਰੋਤਾਂ 'ਤੇ ਚਾਨਣ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਲੇਖਕ ਚਿਰਾਗ ਮਨਚੰਦਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਟੀਮ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਜੈਵ ਈਂਧਨ ਸੜਣ ਸਬੰਧੀ ਉਤਸਰਜਨ 'ਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਚ ਦੀਵਾਲੀ ਸਾਬਕਾ ਸੰਸਥਾਨ ਦੀ ਤੁਲਨਾ 'ਚ ਔਸਤ ਪੱਧਰ ਲਗਭਗ ਦੁੱਗਣਾ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਕਾਰਬਨਿਕ ਪੀ.ਐੱਮ 2.5 ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਸਰੋਤ ਵਿਭਾਜਨ ਨਤੀਜੇ ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਕਾਰਬਨਿਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣਾਂ 'ਚ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਵਾਧੇ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਪਹਿਲੇ ਜੈਵਿਕ ਉਤਸਰਜਨ ਵਾਧੇ 'ਚ ਜੈਵ ਈਂਧਨ ਸਾੜਣ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। 
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਹ ਵੀ ਪਾਇਆ ਕਿ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪੀ.ਐੱਮ2.5 ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਚ ਧਾਤੂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 1,100 ਫੀਸਦੀ ਵਧੀ ਅਤੇ ਇਕੱਲੇ ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ 'ਚ ਪੀ.ਐੱਮ2.5 ਧਾਤੂ ਦਾ 95 ਫੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਦਾ ਅਸਰ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਲਗਭਗ 12 ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਘੱਟ ਹੋ ਗਿਆ। 'ਏਟਮਾਸਫੀਯਰਿਕ ਪਲਿਊਸ਼ਨ ਰਿਸਰਚ' 'ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਖੋਜ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪੀ.ਐੱਮ2.5 ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਤੱਤਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨਿਕ ਅੰਸ਼ਾਂ ਲਈ ਸਰੋਤ-ਵਿਭਾਜਨ ਨਤੀਜੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। 
ਆਈ.ਆਈ.ਟੀ-ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਰਸਾਇਣ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਦੀਆਂ 'ਚ ਖੇਤਰ 'ਚ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਣ ਅਤੇ ਠੰਡ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਉਪਾਵਾਂ ਦੇ ਚੱਲਦੇ ਜੈਵ ਈਂਧਨ ਸਾੜਨ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵੱਧਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਕਿ ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਜੈਵ ਈਂਧਨ ਸਾੜਨ ਨਾਲ ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਦਿੱਲੀ 'ਚ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਖਰਾਬ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।