ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜ਼ੀਰੋ ਵੇਸਟ ਸਿਟੀ ਬਣੀ ਲਖਨਊ, ''ਕਚਰੇ ਤੋਂ ਸੋਨੇ'' ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਬਣਿਆ ਯੂਪੀ
Monday, Jun 23, 2025 - 10:13 PM (IST)

ਲਖਨਊ: ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਲਖਨਊ ਨੇ ਸਫਾਈ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਸੰਕਲਪ ਦੀ ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਨਵਾਬਾਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਸਫਾਈ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ, ਲਖਨਊ ਹੁਣ ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਸੋਨੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਿਵਰੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਜਮ੍ਹਾਂ 19 ਲੱਖ ਟਨ ਕੂੜੇ ਦੇ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹਟਾਇਆ ਗਿਆ, ਸਗੋਂ ਵਪਾਰਕ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪੱਖੋਂ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੱਲ ਵੀ ਲੱਭਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੂੜੇ ਤੋਂ ਦੌਲਤ ਦੇ ਇਸ ਮਾਡਲ ਦੀ ਹੁਣ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਲਖਨਊ ਨੂੰ ਜ਼ੀਰੋ ਵੇਸਟ ਸਿਟੀ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਰਾਜ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਕਾਸ ਮੰਤਰੀ ਏ.ਕੇ. ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਸ਼ਿਵਰੀ ਵਿਖੇ ਕੂੜਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਪਲਾਂਟ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲਖਨਊ ਦਾ ਕੂੜਾ ਇੱਥੇ 50 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਂ 2022 ਵਿੱਚ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲਿਆ ਅਤੇ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਨੂੰ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ 1 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਰਕਮ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਅੱਜ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ 19 ਲੱਖ ਟਨ ਕੂੜੇ ਵਿੱਚੋਂ, 13 ਲੱਖ ਟਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ 25 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਪਾਰਕ, ਦਫ਼ਤਰ, ਕਰਮਚਾਰੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਸ਼ੈੱਡ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਖਾਲੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।
100% ਨਿਪਟਾਰਾ ਤੀਜੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ
ਲਖਨਊ ਸ਼ਹਿਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 2000 ਟਨ ਕੂੜਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਦੋ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਜੋ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 1400 ਟਨ ਕੂੜੇ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਤੀਜੀ ਯੂਨਿਟ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਨਾਲ, 700 ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਟਨ ਸਮਰੱਥਾ ਜੋੜੀ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਕੂੜੇ ਦਾ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਪਲਾਂਟ ਤੋਂ ਕੂੜੇ ਤੋਂ ਆਰਡੀਐਫ ਬਾਲਣ, ਧਾਤ, ਪਲਾਸਟਿਕ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ (ਖਾਦ) ਬਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸਦੀ ਵਪਾਰਕ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮਾਲੀਆ ਦਾ ਸਰੋਤ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ।
ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਤੋਂ ਡੈਲੀਗੇਟ ਆ ਰਹੇ ਹਨ
ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਕਾਸ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਲਖਨਊ ਦੇ ਇਸ ਸਫਲ ਮਾਡਲ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਮਾਹਿਰ ਅਤੇ ਡੈਲੀਗੇਟ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਮਾਡਲ ਹੁਣ ਹੋਰ ਨਗਰ ਨਿਗਮਾਂ ਲਈ ਵੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸ਼ਿਵਰੀ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕ ਜੋ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਬਦਬੂ, ਮੱਖੀਆਂ, ਮੱਛਰਾਂ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਹੁਣ ਰਾਹਤ ਦਾ ਸਾਹ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। 25 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮੁੜ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਨੇ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਹਰਾ ਪਾਰਕ, ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਦਫਤਰਾਂ ਲਈ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਖੇਤਰ ਬਣਾਏ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਲਖਨਊ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਗੋਂ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿੱਥੇ ਜ਼ੀਰੋ ਕੂੜਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਮੰਤਰੀ, ਮੇਅਰ ਅਤੇ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਟੀਮ ਨੂੰ ਵਧਾਈਆਂ
ਲਖਨਊ ਦੀ ਮੇਅਰ ਸੁਸ਼ਮਾ ਖੜਕਵਾਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਯੂਨਿਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ, ਲਖਨਊ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ 2000 ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਟਨ ਕੂੜੇ ਦਾ 100% ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਿਪਟਾਰਾ ਹੁਣ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਨਾਲ, ਲਖਨਊ ਨੂੰ ਜ਼ੀਰੋ ਕੂੜਾ ਸ਼ਹਿਰ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਲਖਨਊ ਦੇ ਸਮਰਪਿਤ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ, ਵਾਤਾਵਰਣਕ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ, ਲਖਨਊ ਹੁਣ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਓ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਮਿਲ ਕੇ ਇਸ ਸਫਾਈ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ 'ਤੇ ਲੈ ਜਾਈਏ।