ਦੀਵਾਲੀ: ਚੀਨ ਤੋਂ ਆਈਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਘਟੀ, ਮੇਰਠ ਦਾ ਜਲਵਾ

ਨਵੀਂਦਿੱਲੀ—ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਲਈ ਸੱਜੇ-ਧੱਜੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ 'ਚ ਇਸ  ਬਾਰ ਚੀਨ ਤੋਂ ਆਯਾਤ ਮੂਰਤੀਆਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਾਇਬ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੇਰਠ ਤੋਂ ਆਈ ਮੂਰਤੀਆਂ ( ਗਾਡ ਫਿਗਰ) ਦਾ ਜਲਵਾ ਹੀ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਪਾਰੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਕੁਝ ਮੂਰਤੀਆਂ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਚ ਆਈਆਂ ਹਨ,  ਪਰ ਮੇਰਠ ਦੇ ਮੂਰਤੀਕਾਰ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ  ਨਾਲ ਹਾਵੀ ਹੈ।
ਵਪਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੀਵਾਲੀ 'ਤੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ 'ਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਬੁਰਾੜੀ, ਪੱਖਾਰੋਡ, ਗਾਜੀਪੁਰ, ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ ਆਦਿ ਇਲਕਿਆਂ ਦੇ ਮੂਰਤੀਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਛਾਈਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਪਰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਮੇਰਠ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਹਾਵੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮੂਰਤੀਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ। ਉੱਥੇ ਮੇਰਠ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਕੋਲਕਾਤਾ ਤੋਂ ਆਈਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਵੀ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਚ ਵਿੱਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਥੋਕ ਬਾਜ਼ਾਰ ਸਦਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਬਾਰ ਗਾਡ ਫਿਗਰ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੇਰਠ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਵਿੱਕ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਚੀਨ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਾਇਬ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਉਪਭੋਗਤਾ ਵੀ ਸਿਰਫ ਦੇਸ਼ ਚ ਬਣੀਆਂ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਚ 60 ਤੋਂ 70 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ 'ਤੇ ਮੇਰਠ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹੈ। ਸਦਰ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਚ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਟੈਂਡਰਡ ਟ੍ਰੇਡਿੰਗ ਦੇ ਸੁਰਿੰਦਰ ਬਜਾਜ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚੀਨੀ ਮੂਰਤੀਆਂ  ਦਾ ਜਮਾਨਾ ਹੁਣ ਲਾਡ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਬਣੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਹੀ ਵੇਚ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਬਜਾਜ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੇਰਠ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੂਰਤੀ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੇਰਠ ਦੇ ਮੂਰਤੀਕਾਰ ਸਾਨੂੰ ਉਨੀ ਹੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਮੂਰਤੀਆਂ ਉਪਲਬਧ ਕਰਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਚੀਨ ਨੂੰ ਆਰਡਰ ਦੇਣ ਦੀ ਕੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।
ਬਜਾਜ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਤੋਂ ਰੇਜਿਨ ਦੇ ਮੈਟੀਰਿਅਲ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ 100 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ 4,000 ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਹੈ। ਇਕ ਹੋਰ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਅਨੁਰਾਗ ਕੁਮਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਦੀਵਾਲੀ 'ਤੇ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਪੂਜਨ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਸਜਾਵਟ ਦੇ ਮਕਸਦ ਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਗਾਹਕ ਅਜਿਹੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਟਿਕਾਓ ਹੋਣ। ਇਸ ਵਜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹੁਣ ਚੀਨ ਤੋਂ ਆਯਾਤ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਮੰਗ 'ਚ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ, ਕਿਉਂ ਕਿ ਸਸਤੀ ਅਤੇ ਅਕਰਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਟਿਕਾਓ ਗੁਣਵੱਤਾ 'ਚ ਉਹ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰਦੀਆਂ।
ਮੇਰਠ ਦੇ ਗਾਡ ਫਿਗਰ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਪਾਰਸ ਗ੍ਰੀਟਿੰਗਸ ਅਤੇ ਗਿਫਟਸ ਦੇ ਮਨੋਜ ਜੈਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਡੇ ਇੱਥੇ ਬਣੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਸਿਰਫ ਦਿੱਲੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਹਰਿਆਣਾ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੋਰ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ ਵੀ ਭੇਜੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜੈਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਇਕਾਇਆ 'ਚ ਇਹ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਬਾਰੇ 'ਚ  ਕੁਝ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇਵੇ।
ਜੈਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ,  ਇਸ 'ਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਜੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਚੀਨ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਥਿਤੀ 'ਚ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੱਕ ਜ਼ਰੂਰ ਮੇਰਠ ਚੀਨ ਤੋਂ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਮੇਰਠ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਚੀਨ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਲਿਆ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਜੇਕਰ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਚੀਨ ਤੋਂ ਅੱਧੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਮੂਰਤੀਆਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਸਦਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਟ੍ਰੇਡਰਸ ਦੇ ਸਚਿਵ ਸੌਰਭ ਬਵੇਜਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਤੋਂ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਚ ਲਛਮੀ , ਗਣੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਹੈ। ਸੌਰਭ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਬਾਰ ਮੂਰਤੀਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਜੀ.ਐੱਸ.ਟੀ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਮੂਰਤੀਆਂ 'ਤੇ ਜੀ.ਐੱਸ.ਟੀ ਦੀ ਦਰ 28 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਬਾਅਦ 'ਚ ਘਟਾ ਕੇ 12 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੇ ਰੇਟ 'ਚ ਹਲਕਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।