ਮੈਂ ਜਲਦੀ ਹੀ ਵਾਪਸ ਆਵਾਂਗੀ...!

ਕੱਲ੍ਹ ਸ਼ਾਮ ਮੈਂ ਇਕ ਆਦਮੀ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਇਕ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰ ਹੈ ਜੋ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਖਤਰਨਾਕ ਬਰਫੀਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕਿਤੇ ਤਾਇਨਾਤ ਹੈ। ਉਹ ਇਕ ਸ਼ਾਂਤ ਮੁੰਡਾ ਜਾਪਦਾ ਸੀ, ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਜਿਸ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹੋ ਕਿ ਉਹ ਕੋਈ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਿਖਾਵੇ ਪਰ ਉੱਥੇ, ਉਸ ਦੀ ਥੱਕੀ ਹੋਈ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਦੇ ਪਿੱਛੇ, ਕੁਝ ਅੱਖਾਂ ਬੈਠੀਆਂ ਸਨ ਜੋ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਨੀਂਦ ਭੁੱਲ ਗਈਆਂ ਸਨ।

‘‘ਉਹ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਾਂਤ ਹੈ,” ਉਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਕਿਹਾ, ਆਪਣੀ ਚਾਹ ਨੂੰ ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਹਿਲਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, “ਪਰ ਬਹੁਤ ਸ਼ਾਂਤ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਮੇਰਾ ਕੀ ਮਤਲਬ ਹੈ।” ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਇਹ ਵਾਕਾਂਸ਼ ਜੰਗੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਵਾਰ ਸੁਣਿਆ ਹੈ।

ਉਸ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਬੱਚੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਖੇਡ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ, ਉਸ ਦਾ ਮੂਡ ਚੈੱਕ ਕਰਦੇ, ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੌਸਮ ਚੈੱਕ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਬੱਚਿਆਂ ਕੋਲ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਦਾ ਇਕ ਤਰੀਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਹੱਸਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭੱਜਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ... ਬੇਚੈਨੀ, ਸਵਾਲ ਜੋ ਉਹ ਪੁੱਛਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਹਨ।

ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ, ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਮੱਧਮ ਦਰਦ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ। ਨਹੀਂ, ਜੰਗ ਲਈ ਨਹੀਂ। ਜੰਗਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਅਤੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਤਣਾਅ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਪਲਾਂ ਵਿਚ, ਇਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਤਾਕਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮੋਢਿਆਂ ’ਤੇ ਟਿਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਹੀਰੋ ਕਹਾਉਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ।

ਫਿਰ ਮੇਰੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਡੇ ਵ੍ਹਟਸਐਪ ਗਰੁੱਪਾਂ ਵੱਲ ਮੁੜ ਗਏ। ਸਾਡੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਨਵੇਂ ਵਾਰ ਰੂਮ। ਬਹੁਤ ਰੌਲਾ। ਕੁਝ ਕਾਰਵਾਈ ਲਈ ਦੁਹਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਕੁਝ ਸੰਜਮ ਲਈ। ਬਲੂ ਟਿੱਕ ਵਾਲੇ ਜਨਰਲ ਹਨ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਹਨ, ਹਰ ਇਕ ਪਿਛਲੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਨਾਟਕੀ ਹੱਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਮੈਂ ਅਕਸਰ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ-ਕੀ ਉਹ ਉਹੀ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਜੋ ਮੈਂ ਉਸ ਆਦਮੀ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਦੇਖਿਆ ਸੀ? ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਸਿਪਾਹੀ ਦੇ ‘ਮੈਂ ਠੀਕ ਹਾਂ’ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੀ ਚੁੱਪ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ?

ਅਸੀਂ ਜਾਗਰਣ ਵਿਚ ਮੋਮਬੱਤੀਆਂ ਜਗਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਆਪਣੇ ਝੰਡਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਪੋਸਟ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ‘ਸਾਡੇ ਬਹਾਦਰ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਮ!’ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸੁਨੇਹੇ ਅੱਗੇ ਭੇਜਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ-ਕੀ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਸੈਨਿਕ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇਕ ਬੱਚਾ, ਇਕ ਪਤਨੀ, ਜਾਂ ਇਕ ਪਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ, ਜੋ ‘ਮੈਂ ਜਲਦੀ ਵਾਪਸ ਆਵਾਂਗੀ’ ਸੁਣਨ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਮੀਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਝੂਠ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਅੱਜ, ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਮੈਂ ਜੰਗ ਦੇ ਨਗਾੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਣਦਾ ਹਾਂ, ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਸਾਡੇ ਸੈਨਿਕਾਂ, ਸਾਡੇ ਪਾਇਲਟਾਂ, ਸਾਡੇ ਜਲ ਸੈਨਾ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਹੈ। ਵਰਦੀ ਵਿਚ ਹਰ ਆਦਮੀ ਅਤੇ ਔਰਤ ਜਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਜਾਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਲਈ ਸਾਈਨਅੱਪ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਸਨ ਜਿਸ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਪਰ ਮੇਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਦੇ ਕੋਈ ਸਵਾਲ ਨਹੀਂ ਉੱਠਦਾ। ਮੇਰੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਬੁੱਧੀ ਲਈ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਲਈ, ਸੱਤਾ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਲਮ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਿਖ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਬਰਾਬਰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਭੜਕਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਹੰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਹੀਂ, ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਸਰਵੇਖਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤ ਹਿੰਮਤ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਣ ਦਿਓ।

ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਨਗਾੜਾ ਵਜਾਉਣਾ ਹੀ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਜਸ਼ਨ ਲਈ ਵਜਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਟਕਰਾਅ ਲਈ ਨਹੀਂ। ਪਰੇਡਾਂ ਲਈ, ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਲਈ ਨਹੀਂ। ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਕੌਮ ਲਈ ਜੋ ਸ਼ਾਂਤੀ ਚੁਣਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇੰਨੀ ਤਾਕਤਵਰ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਧਵਾਵਾਂ, ਹੋਰ ਅਨਾਥ, ਹੋਰ ਥੱਕੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਰਾਬਰਟ ਕਲੀਮੈਂਟਸ