ਜਿੱਥੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ ਡਰਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਟਰੰਪ ਜਲਦੀ ਕੁੱਦ ਪੈਂਦੇ ਹਨ

ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਝੁਕਾਅ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਆਪਣੀਆਂ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਲਈ ਆਦਰਸ਼ ਲੱਗਦੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਦੇ ਖਣਿਜ ਭੰਡਾਰਾਂ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਕਾਰਵਾਈ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ। ਜਿੱਥੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ ਡਰਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਟਰੰਪ ਜਲਦੀ ਹੀ ਕੁਦ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਵੀ ਟਰੰਪ ਪ੍ਰਤੀ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਹੈ; ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਟਰੰਪ ਮੈਨਹਟਨ ਵਿਚ ਰੂਜ਼ਵੈਲਟ ਹੋਟਲ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਇਮਾਰਤ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਸੌਦਿਆਂ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਟਰੰਪ ਨੇ ਬੇਨਜ਼ੀਰ ਭੁੱਟੋ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਇਹ ਸੁਪਨਾ ਦੇਖਿਆ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਅਧੂਰਾ ਹੀ ਰਿਹਾ।

ਆਸੀਮ ਮੁਨੀਰ (ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਮੁਖੀ) ਵਧੇਰੇ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਇਕ ਸਮਝੌਤਾ ਪੱਤਰ ’ਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਟਰੰਪ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਫੀਲਡ ਮਾਰਸ਼ਲ ਦਾ ਨਾਮ ਦੇ ਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ‘‘ਭਾਵਨਾਤਮਕ’’ ਰਵੱਈਆ ਦਿਖਾਇਆ। ਇਕ ‘‘ਬ੍ਰੋਮੈਂਸ’’, ਜਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦੋਸਤੀ, ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਦੁਬਾਰਾ ਜਾਗਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਨੇੜਤਾ ਦਾ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧਾਂ ’ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਰੁਕੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਟਰੰਪ ਭਾਰਤ ’ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਸ਼ਰਤਾਂ ਲਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਵਪਾਰ, ਨਿਵੇਸ਼ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ’ਚ। ਅਮਰੀਕਾ ਰੂਸ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੋਵਾਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਦਿੱਲੀ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸਥਿਰ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਰਬ ਸਹਿਯੋਗੀ ਵੀ ਆਪਣੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਅਮਰੀਕਾ ਵੱਲ ਵਧੇਰੇ ਝੁਕਾਅ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਲੋਂ ਇਹ ਅਸਥਿਰਤਾ ਹੋਰ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੁਨੀਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਏਜੰਸੀਆਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਮੁੱਦਾ ਉਠਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਯੁੱਧ ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਉਹੀ ਪੁਰਾਣੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਟਰੰਪ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੀਸ ਡੀਲ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਇਕ ਹਮਲਾਵਰ ਸੌਦਾ ਸੀ।

ਟਰੰਪ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿਰੁੱਧ ਲਗਾਤਾਰ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਜਾਰੀ ਹੈ, ਫਿਰ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਵਪਾਰ ਹੋਵੇ, ਪ੍ਰਵਾਸ ਨੀਤੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦਾ ਖੇਤਰ । ਅਗਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਿਪਬਲਿਕਨ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ, ਭਾਰਤ ਪ੍ਰਤੀ ਅਮਰੀਕੀ ਨੀਤੀ ਸਖ਼ਤ ਰਹੇਗੀ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਈ ਇਹ ਇਕ ਮੌਕਾ ਹੈ। ਟਰੰਪ ਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੱਲ ਝੁਕਾਅ ਕੋਈ ਅਚਾਨਕ ਆਈ ਘਟਨਾ ਵਰਗਾ ਨਹੀਂ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਨਵੀਂ ਨੀਤੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਆਕਾਰ, ਫੌਜ ਅਤੇ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਜ਼ਰੂਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਸਭ ਬੇਅਸਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਦਿੱਲੀ ਟਰੰਪ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਕ ‘‘ਸਹਾਇਕ’’ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਵਿੱਤੀ ਸੰਕਟ ਵਿਚ ਹੋਵੇ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਹੁਣ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿਚ। ਮੁਨੀਰ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ‘ਸਿਖਲਾਈ’ ਦੇਣ ਦੀ ਆਪਣੀ ਨੀਤੀ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਹੀ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਜੋ 1971 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਣ ਲਈ ਅਸਥਿਰਤਾ ਫੈਲਾਉਣ ਦੀ ਆਈ. ਐੱਸ. ਆਈ. ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਣਨੀਤੀ ਨੇਪਾਲ ਵਿਚ ਵੀ ਦੇਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਦੋਹਰਾ ਫਾਇਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਇਕ ਸਹਿਯੋਗੀ ਵਾਂਗ ‘‘ਮਹਿਸੂਸ’’ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਭਾਰਤ ’ਤੇ ਦਬਾਅ ਵਧਾਇਆ ਜਾਵੇ।

ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਭਾਰਤ ਲਈ ਅਸਹਿਜ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਇਹ ਨਵੀਂ ਨੇੜਤਾ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹੁਣ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਪ੍ਰੋਕਟਰ ਐਂਡ ਗੈਂਬਲ, ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ, ਫਾਈਜ਼ਰ ਅਤੇ ਸ਼ੈੱਲ ਵਰਗੀਆਂ ਅਮਰੀਕੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਈਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਘਟਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ।

ਮੁਨੀਰ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਟਰੰਪ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ। ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦਾ ‘‘ਸਥਾਈ ਦੋਸਤ’’ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਨੀਤੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਰੁਝੇਵੇਂ ਅਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਹੈ। ਹਾਂ, ਇਹ ਭਾਰਤ ਲਈ ਵੀ ਇਕ ਸਬਕ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਕਦੇ ਵੀ ਸਥਾਈ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਟਰੰਪ ਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੱਲ ਝੁਕਾਅ ਕੋਈ ਅਪਵਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਗੋਂ ਇਹ ਅਮਰੀਕੀ ਨੀਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।

ਖੇਤਰੀ ਅਸਥਿਰਤਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲੋਹ -ਭਰਾ ਚੀਨ ਲਈ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮੁਨੀਰ ਖਾਨ ਇਹ ਭਰਮ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਅਜੇ ਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵੰਡ ਕੇ ਬੀਜਿੰਗ ਨੂੰ ਹਰਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੁਨੀਰ ਇਹ ਖੇਡ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਟਰੰਪ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ 10-10 ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਟੈਕਸਾਸ ਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਜੈਂਟਰੀ ਬੀਚ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਸ ਦੀ ਆਦਤ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਡਾਨ ਜੂਨੀਅਰ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਬੀਚ ਆਪਣੀ ਦੋਸਤੀ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਹਰ ਹੈ।

ਪਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਠੰਡ ਤੋਂ ਵਾਪਸੀ ਅਤੇ ਮੁਨੀਰ ਦੀ ‘‘ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼’’ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਬਿਲਕੁਲ ਉਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਤਾਜ਼ਾ ਉਦਾਹਰਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖਣਿਜਾਂ ਨੂੰ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਕਰਨ ਲਈ ਅਮਰੀਕੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪਾਸਨੀ ਵਿਚ ਇਕ ਬੰਦਰਗਾਹ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੈ, ਇਕ ਵਿਚਾਰ ਜੋ ਟਰੰਪ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਹਾਂ, ਫੌਜੀ ਪੱਖੀ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਧੂਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਫੌਜੀ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਤਾ ਬਣਨ ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ’ਤੇ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਨੀਤੀ ਵਿਚ ਰਣਨੀਤਕ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਮਾਹਿਰ ਅਪਰਣਾ ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਹਰ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਜਦੋਂ ਇਕ ਨਵਾਂ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਸੱਤਾ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਇਕੋ ਇਕ ਸੱਚਾ ਸਾਥੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨਹੀਂ ਖੋਲ੍ਹੇਗਾ। ਇਹ ਇਕ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ।’’

ਸਿੱਟਾ: ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਆਪਣੀਆਂ ਤਰਜੀਹਾਂ ਬਦਲਦਾ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਰਣਨੀਤੀ ਨੂੰ ਮੁੜ-ਗਠਿਤ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਟਰੰਪ ਦਾ ਨਵਾਂ ‘ਬੈਸਟ ਫਰੈਂਡ ਫਾਰ ਐਵਰ’ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਉਸੇ ਪੁਰਾਣੀ ਖੇਡ ’ਤੇ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਖੁਸ਼ੀ-ਖੁਸ਼ੀ ਉਸ ਨਾਲ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੈ।

–ਸੀਮਾ ਸਿਰੋਹੀ