ਅਵਾਰਾ ਕੁੱਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਲਈ ਹਨ ਇਕ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ

ਅਵਾਰਾ ਕੁੱਤੇ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਹਰ ਛੋਟੇ ਵੱਡੇ ਪਿੰਡ ''ਚ 75-100 ਕੁੱਤੇ ਫਿਰਦੇ ਆਮ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਰਾਜ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ, ਕਸਬਿਆਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ,ਬਜਾਰਾਂ ''ਚ ਲੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ''ਚ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਵਾਰਾ ਕੁੱਤਿਆਂ ''ਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਖੂੰਖਾਰ ਕੁੱਤੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੰਸਾਰ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਸਰਵੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੇ ਵੱਢਣ ਨਾਲ ਮਰਨ ਵਾਲੇ 35 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਉਪਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੁਲੀਆਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ''ਚ ਅਵਾਰਾ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਲੱਖਾਂ ''ਚ ਪੁੱਜ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਕ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦ ਨਗਰ ਕੋਸਲਾਂ ਵਲੋਂ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੁਹਿੰਮ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਅਵਾਰਾ ਕੁੱਤੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੋਰਾਨ ਜਦੋਂ ਮੇਨਕਾ ਗਾਂਧੀ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੁੱਤੇ ਮਾਰਨ ਤੇ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ। ਹੁਣ ਸਥਿਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੁੱਤੇ ਕਾਰਨ ਬੰਦਾ ਤਾਂ ਮਰ ਸਕਦਾ ਪਰ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕੁੱਤੇ ਨਹੀਂ ਮਾਰੇ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਹੁਣ ਨਗਰ ਨਿਗਮਾਂ, ਨਗਰ ਕੋਂਸਲਾਂ ਜਾਂ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਕੁੱਤੇ ਮਾਰ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਧਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਸਬੰਦੀ (ਖੱਸੀ) ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਖੱਸੀ ਕਰਨ ਲਈ 2500 ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨਾਂ ''ਚ 900 ਰੁਪਏ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਫੀਸ ਤੇ ਖੱਸੀ ਹੋਏ ਅਵਾਰਾ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ 5 ਦਿਨ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਣ ਲਈ 1600 ਰੁਪਏ ਖਰਚਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਜੇ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ''ਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 1000 ਕੁੱਤਾ ਖੱਸੀ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ 24,00,000 (24 ਲੱਖ) ਦਾ ਖਰਚਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਨਗਰ ਕੋਂਸਲਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਇਹ ਵੱਡੀ ਰਾਸ਼ੀ ਖਰਚ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਹੀ। ਨਤੀਜੇ ਵੱਜੋਂ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਵੱਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। 
ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁੱਤਾ ਪਾਲਕ ਲਈ ਆਪਣੇ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਬਕਾਇਦਾ ਮੈਡੀਕਲ ਜਾਂਚ ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਸਹੀ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਹਰ ਕੁੱਤਾ ਪਾਲਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਲਿਖੇ ਕੇ ਲਗਾਉਣਾ ਲਾਜਮੀ ਹੈ ਕਿ ਅੰਦਰ ਕੁੱਤੇ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਬਾਹਰੋਂ ਆਇਆ ਵਿਅਕਤੀ ਸੁਚੇਤ ਰਹੇ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਜੀਵ ਹੱਤਿਆ ਜਾਂ ਕਰੂਰਤਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੁਰਗਿਆ ਜਾਂ ਬੱਕਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਕਿਉਂ ਖੁੱਲ ਹੈ ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੁਰਗੇ ਜਾਂ ਬੱਕਰੇ ਤੋਂ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਕੋਈ ਖਤਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜਦ ਕਿ ਅਵਾਰਾ ਕੁੱਤਿਆਂ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਜਾਂ ਜਖਮੀ ਹੁੰਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਛੁਪੀ ਨਹੀਂ। 
ਸਾਲ 1998-99 ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਚੋਂ ਗਿਰਜਾਂ ਅਲੋਪ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਹੱਡਾ ਰੋੜੀਆਂ ਚ ਮੀਟ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਅਵਾਰਾ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ''ਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਲਹੂ ਲੁਹਾਣ ਵਧੇਰੇ ਲੱਗਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਜਿਆਦਾ ਖੂੰਖਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਲਕਾਅ ਦੇ ਵਾਇਰਸ ਇਨ੍ਹਾਂ ''ਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਅੱਗੇ ਵੱਢਣ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖਾਂ, ਦੂਜੇ ਅਵਾਰਾ ਕੁੱਤਿਆਂ ਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਹਿਰ ਜਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰ ਬਣੀਆਂ ਹੱਡਾ ਰੋੜੀਆਂ ''ਚ ਫਿਰਦੇ ਅਵਾਰਾ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਖੂਨ ਲੱਗ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਤੇ ਹੱਡਾ ਰੋੜੀ ''ਚ ਮਰੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਕਾਰਨ ਵੁਹ ਅਬਾਦੀ ਵੱਲ ਆ ਕੇ ਪਸ਼ੂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤੇ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟਾਂ ''ਚ ਉੱਚੀਆਂ ਦੀਵਾਰਾਂ ਹਨ ਪਰ ਜਿਹੜੇ ਸਮਸਾਨ ਘਾਟਾਂ ''ਚ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪਿੰਡਾ ''ਚ 4 ਦੀਵਾਰੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਦਫਨਾਏ ਮ੍ਰਿਤਕ ਬੱਚੇ ਇਨਵਾਂ ਖੂੰਖਾਰ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ਬਣਦੇ ਹਨ। 
ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਵਾਰਾ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੀ ਸੱਮਸਿਆ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਮਕਸਦ ਲਈ ਬਣਾਏ ਮਹਿਕਮੇ ਦੇ ਅਮਲੇ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜਿੰਮੇ ਲੱਗੇ ਦਰਜਾਂ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਪਾਬੰਦ ਕਰਨ। ਜਿਹੜਾ ਕੋਈ ਵੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਜਾਂ ਕਰਮਚਾਰੀ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ''ਚ ਕੁਤਾਹੀ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਵਿਰੁੱਧ ਸਖਤ ਕਾਰਵਾਈ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਸੱਮਸਿਆ ਲਈ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰਨੀ ਚਾਹਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਸੱਮਸਿਆ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਮਿਲੇ।

ਸੰਜੀਵ ਸੈਣੀ