ਸਿਰਫ਼ 20 ਰੁਪਏ ’ਚ ਸਾਫ ਹੋਵੇਗਾ 1,000 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ

ਗੁਹਾਟੀ- ਆਈ. ਆਈ. ਟੀ. ਗੁਹਾਟੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇਕ ਕਮਿਊਨਿਟੀ-ਸਕੇਲ ਵਾਟਰ ਟ੍ਰੀਟਮੈਂਟ ਸਿਸਟਮ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 20,000 ਲੀਟਰ ਫਲੋਰਾਈਡ ਅਤੇ ਆਇਰਨ ਯੁਕਤ ਦੂਸ਼ਿਤ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਇਹ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਕਸਬਿਆਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ’ਤੇ ਸਾਫ ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਬਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤਕਨੀਕ ਸਿਰਫ਼ 20 ਰੁਪਏ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨਾਲ 1,000 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਨਿਗਰਾਨੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਲਗਭਗ 15 ਸਾਲ ਚੱਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਲਈ ਹਰ 6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿਚ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਡ ਬਦਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਬਦਲੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਚਿਤਾਵਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵੀ ਇਸ ਨਾਲ ਜੋੜੀ ਗਈ ਹੈ।

ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਇਹ ਤਕਨੀਕ

‘ਡਾਊਨ ਟੂ ਅਰਥ’ ਪੋਰਟਲ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਆਈ. ਆਈ. ਟੀ. ਗੁਹਾਟੀ ਵਿਚ ਵਿਕਸਿਤ ਇਹ ਤਕਨਾਲੋਜੀ 4 ਮੁੱਖ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਆਕਸੀਜਨ ਮਿਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਪਾਣੀ ’ਚ ਘੁਲਿਆ ਹੋਇਆ ਆਇਰਨ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਪੜਾਅ ਨੂੰ ਏਰੇਸ਼ਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਕੋਏਗੂਲੇਸ਼ਨ ਦਾ ਪੜਾਅ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਹਲਕਾ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਕਰੰਟ ਇਕ ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਡ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਦੂਸ਼ਿਤ ਤੱਤ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਲੋਕੁਲੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸੈਟਲ ਹੋਣ ਦੀ ਵਾਰੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਣ ਵੱਡੇ ਗੁੱਛਿਆਂ ਵਿਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਲੋਕੁਲੇਸ਼ਨ ਚੈਂਬਰ ਵਿਚ ਬੈਠ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕੋਲੇ, ਰੇਤ ਅਤੇ ਬੱਜਰੀ ਦੀਆਂ ਕਈ ਪਰਤਾਂ ਵਾਲੇ ਇਕ ਫਿਲਟਰ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਕੀ ਬਚੀਆਂ ਅਸ਼ੁੱਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਹਟਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਫਲੋਰਾਈਡ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ’ਚੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ

ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਫਲੋਰਾਈਡ ਇਕ ਖਣਿਜ ਹੈ, ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਟੁੱਥਪੇਸਟ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ, ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਉਦਯੋਗਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜਾਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ਵਰਗੀਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੁਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਲੋਰਾਈਡ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਨਾਲ ਸਕੈਲੇਟਲ ਫਲੋਰੋਸਿਸ ਨਾਂ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਬੀਮਾਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਬੀਮਾਰੀ ਵਿਚ ਹੱਡੀਆਂ ਸਖ਼ਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋੜਾਂ ’ਚ ਸਖ਼ਤੀ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦਰਦ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਸੂਬਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਾਜਸਥਾਨ, ਤੇਲੰਗਾਨਾ, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਕਰਨਾਟਕ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿਚ ਗੰਭੀਰ ਹੈ। ਇਸ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਕਾਕਾਟੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਲਿਮਟਿਡ ਵਲੋਂ ਅਸਾਮ ਦੇ ਚਾਂਗਸਾਰੀ ਇਲਾਕੇ ’ਚ ਪਬਲਿਕ ਹੈਲਥ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪਾਇਲਟ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਇਸ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ 12 ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤਕ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਬਿਹਤਰ ਨਤੀਜੇ ਦੇਖੇ ਗਏ। ਟੈਸਟ ਵਿਚ ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਪਾਣੀ ਵਿਚੋਂ 94 ਫੀਸਦੀ ਆਇਰਨ ਅਤੇ 89 ਫੀਸਦੀ ਫਲੋਰਾਈਡ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਵਿਚ ਸਫਲ ਰਿਹਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੋ ਗਿਆ।