ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਕਿਉਂ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਦੀਵੇ ਤੋਂ ਕਾਜਲ? ਜਾਣੋ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ

ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਦੀਵਿਆਂ ਅਤੇ ਰੰਗ-ਬਿਰੰਗੀਆਂ ਲਾਈਟਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਟਾਕੇ ਫੂਕਦੇ ਹਨ। ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬੁਰਾਈ ਉੱਤੇ ਚੰਗਿਆਈ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਪਰਤੇ ਸਨ। ਉਦੋਂ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੀ ਘਰ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਪੂਰੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਦੀਵਿਆਂ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਦੀਵਾਲੀ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਦੀਵਿਆਂ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਦੀਵਾਲੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਲੋਕ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਮਠਿਆਈਆਂ ਖਿਲਾ ਕੇ ਤੋਹਫ਼ੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਦੀਵਿਆਂ ਤੋਂ ਕਾਜਲ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਈ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਆਓ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਜਾਣੀਏ।

ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕਾਜਲ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ
ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਘਰ 'ਚ ਬਲਦੇ ਦੀਵੇ ਤੋਂ ਬਣੀ ਕਾਜਲ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਪਾਲਣ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਲਕਸ਼ਮੀ ਗਣੇਸ਼ ਜੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਲਦੇ ਦੀਵੇ ਦੀ ਲਾਟ ਤੋਂ ਕਾਜਲ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕੀ ਹੈ ਇਸ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ?
ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਬਣੀ ਇਹ ਕਾਜਲ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਪੂਰਨ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ 'ਚ ਇਹ ਕਾਜਲ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਾਜਲ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਘਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਬੁਰੀ ਨਜ਼ਰ ਤੋਂ ਬਚੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਾਜਲ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਜਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਘਰ ਦੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ, ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਅਤੇ ਤਿਜੋਰੀ 'ਤੇ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਘਰ ਨੂੰ ਬੁਰੀਆਂ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।

ਦੀਵਾਲੀ 'ਤੇ ਕਾਜਲ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਮਹੱਤਵ
ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕਾਜਲ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਕਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਫਾਇਦੇ ਹਨ। ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪਟਾਕੇ ਚਲਾਉਣ ਨਾਲ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਾਜਲ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਦੀਵੇ ਤੋਂ ਕਾਜਲ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ
ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਦੀਵੇ ਤੋਂ ਕਾਜਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਦੀਵਾ ਲਓ, ਫਿਰ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਨਾਲ ਭਰੋ। ਹੁਣ ਇਸ ਵਿੱਚ ਰੂ ਨਾਲ ਹਣੀ ਮੋਟੀ ਬੱਤੀ ਲਗਾਓ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋ ਦਿਓ। ਹੁਣ ਬੱਤੀ ਨੂੰ ਜਲਾ ਦਿਓ। ਜਦੋਂ ਦੀਵਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਲਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਇਸ 'ਤੇ ਧਾਤੂ ਦੀ ਪਲੇਟ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਖੋ ਕਿ ਦੀਵੇ ਦੀ ਲਾਟ ਪਲੇਟ 'ਤੇ ਹੀ ਡਿੱਗੇ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ, ਪਲੇਟ ਵਿੱਚ ਕਾਲਾ ਪਦਾਰਥ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਹੁਣ ਇਸ ਕਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ੁੱਧ ਦੇਸੀ ਘਿਓ ਦੀਆਂ ਇਕ ਜਾਂ ਦੋ ਬੂੰਦਾਂ ਪਾਓ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਲਾਓ। ਹੁਣ ਕਾਜਲ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ।