‘ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ’ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕੋਈ ਖੁਸ਼ੀ ਨਹੀਂ

ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹੀ ਖੁਸ਼ ਹੈ ਜੋ ਸੰਤੁਸ਼ਟ  ਹੈ। ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਹੈ, ਇਸੇ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ  ‘ਜੋ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਚਮਕੇ, ਉਹੀ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਹੈ’।
ਪਰ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਕੁਝ ਹੀ ਲੋਕ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦਾ ਮਿੱਠਾ ਫਲ ਮਾਣਿਆ  ਹੈ। ਕਿਉਂ? ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ‘ਹੋਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਤੇ ਹੋਰ’ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। 
ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦੁਬਾਰਾ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਸਾਰ ਹੀ ‘ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ’ ਦੀ ਦੌੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਸੰਤੋਸ਼  ਅਤੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦਾ ਗੁਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਲੈਂਦੇ। ਇਸੇ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਜੋ ਸਦਾ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੈ, ਉਹ ਸਦਾ ਸੁਖੀ ਹੈ’।  
ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਭਰਮ ਹੈ। ਹੋਵੇ ਵੀ ਕਿਉਂ ਨਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ, ਇਹ ਇਕ ਭਰਮ ਵਾਂਗ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਫਿਰ ਕਿਹੜਾ ਸਰਲ ਤਰੀਕਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਉਹ ਤਰੀਕਾ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਹੈ, ਅਰਥਾਤ ‘ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ’ ਨੂੰ ਜਾਣਨਾ।
ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ  ਅਨੁਸਾਰ, ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ, ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਮਾਨਸਿਕ ਚਿੰਤਾ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਬੌਧਿਕ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਦੇ ਹਨ। ਵਿਅਕਤੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ, ਉਦਾਸੀਨਤਾ, ਤਣਾਅ, ਨਫ਼ਰਤ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਦਰਦ ਨਾਲ  ਇੰਨਾ ਦੱਬ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਗੁਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ, ਇਕ - ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੋਣਾ, ਜਿਵੇਂ ਵੀ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੋਣਾ, ਦੂਸਰਾ - ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੋਣਾ, ਭਾਵ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਣਾਂ  ਅਤੇ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨਾਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਤੀਜਾ - ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੋਣਾ, ਸੰਪਰਕ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਹਰ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਔਗੁਣਾਂ ਸਮੇਤ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਹਰ ਇਕ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸਾਕਾਰਾਤਮਿਕਤਾ ਲੱਭਣਾ।
ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਪ੍ਰਤੱਖ ਰੂਪ ਨਾਲ  ਖੁਸ਼ੀ ਦਿਖਾਈ  ਦੇਵੇਗੀ ਅਤੇ ਇਸ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ ਪ੍ਰਤੱਖ ਫਲ ਇਹ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਅਜਿਹੀ ਆਤਮਾ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਸਾਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ  ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਹੁੰਦੀ ਰਹੇਗੀ।  ਇਸ ਲਈ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਅਦੁੱਤੀ ਗੁਣ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਨਤੀਜਾ ਉਸਤਤਿ ਹੈ।  ਹੁਣ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਦੇਖਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਕੀ ਅਸੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ? ਜੇਕਰ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਹਰ ਕੋਈ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੇਗਾ। 
ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਵਾ ਵਿਚ ਕਿਲੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਇਕ ਆਮ ਆਦਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕਦੇ ਵੀ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸਮਝ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਦੋਵੇਂ ਸਿਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਲਈ ਸਖਤ ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਮੁਸ਼ੱਕਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।  ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਸਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਸਹੀ ਸਮਝ ਨਾਲ ਹੀ ਸਹੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਹਵਾ ’ਚ ਬਣੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਇਕ ਪਲ ’ਚ ਅਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 
ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭੋਜਨ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਪੋਸ਼ਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨ ਨੂੰ ਵੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਪੋਸ਼ਣ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਖੁਸ਼ੀ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕੋਈ ਭੋਜਨ ਨਹੀਂ’ ਅਤੇ ‘ਜੋ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੈ , ਉਹ ਸਦਾ ਖੁਸ਼ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ’।  
ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਲਫ੍ਰੇਡ ਨੋਬੇਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ  ‘ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਹੀ ਅਸਲ ਦੌਲਤ ਹੈ’, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ  ਕਿਸਮ ਦੀ ਦੌਲਤ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਕੀਮਤੀ ਸਮਾਂ ਬਰਬਾਦ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕੋਈ ਖੁਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕਦੇ ਵੀ ਲਾਲਸਾਵਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਇਹ ਅਸੀਂ ਦੇਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤੇ ਸੁੰਤੁਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨਾ ਹੈ।  
                                                                                                                                                                                     —ਰਾਜਯੋਗੀ ਬ੍ਰਹਮਕੁਮਾਰ ਨਿਕੁੰਜ ਜੀ