‘ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਅਤੇ ਸੀਤਾ ਮਾਤਾ’ ਨੇ ਵੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦਸ਼ਰਥ ਦਾ ‘ਸ਼ਰਾਧ’

ਵਾਲਮੀਕਿ ਜੀ ਦੀ ਰਾਮਾਇਣ ਵਿਚ ਸੀਤਾ ਦੁਆਰਾ ਪਿੰਡਦਾਨ ਦੇ ਕੇ ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਮੋਕਸ਼ ਮਿਲਣ ਦਾ ਸੰਦਰਭ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਵਣਵਾਸ ਦੌਰਾਨ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ, ਲਕਸ਼ਮਣ ਅਤੇ ਸੀਤਾ ਪਿਤ੍ਰ ਪੱਖ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਰਾਧ ਕਰਨ ਲਈ ‘ਗਯਾ ਤੀਰਥ ਧਾਮ’ ਪਹੁੰਚੇ। ਉਥੇ, ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਜੀ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਲਕਸ਼ਮਣ ਜੀ ਸ਼ਰਾਧ ਦੀ ਰਸਮ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਲਈ ਨਗਰ ਵੱਲ ਚੱਲ ਪਏ। 
ਦਾਨ ਦਾ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸਮਾਂ ਬੀਤ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸੀਤਾ ਜੀ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਸਵਰਗੀ ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੇ ਪਿੰਡਦਾਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਦੁਪਹਿਰ ਅਤੇ ਪਿੰਡਦਾਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਬੀਤ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸੀਤਾ ਜੀ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਦੋਂ ‘ਮਹਾਰਾਜ ਦਸ਼ਰਥ ਜੀ’ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੇ ਫਿਰ ਪਿੰਡਦਾਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ । ਗਯਾ ਜੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਫਲਗੂ ਨਦੀ ’ਤੇ ਇਕੱਲੇ ਸੀਤਾ ਜੀ ਉਲਝੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਹੁਣ ਕੀ ਕਰੀਏ? ਆਖਿਰ ਮਾਤਾ ਸੀਤਾ ਨੇ ਨੇ ਫਲਗੂ ਨਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਬੋਹੜ ਦੇ ਰੁੱਖ ਹੇਠ ਕੇਤਕੀ ਦੇ ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਗਾਂ ਨੂੰ ਸਾਕਸ਼ੀ ਮੰਨ ਕੇ ਰੇਤ ਦਾ ਪਿੰਡ ਬਣਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਵ. ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਨੂੰ ਪਿੰਡਦਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
 ਕੁਝ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਮਣ ਵਾਪਸ ਆਏ ਤਾਂ ਸੀਤਾ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ ਸਮਾਂ ਬੀਤ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਮੈਂ ਖੁਦ ਪਿੰਡਦਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।’’
ਬਿਨਾਂ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਪਿੰਡਦਾਨ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ... ਇਸ ਲਈ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਜੀ ਨੇ ਸੀਤਾ ਜੀ ਤੋਂ ਇਸ ਦੇ ਸਬੂਤ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਸੀਤਾ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ ਇਹ ਫਾਲਗੂ ਨਦੀ ਦੀ ਇਹ ਰੇਤ, ਕੇਤਕੀ ਦੇ ਫੁੱਲ, ਗਾਂ ਅਤੇ ਬੋਹੜ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਮੇਰੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਰਾਧ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ।’’  ਪਰ ਫਲਗੂ ਨਦੀ, ਗਾਂ ਤੇ ਕੇਤਕੀ ਦੇ ਫੁੱਲ ਤਿੰਨੋ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਮੁੱਕਰ ਗਏ।  ਸਿਰਫ ਬੋਹੜ ਦੇ ਦਰਖਤ ਨੇ ਸਹੀ ਗੱਲ ਕਹੀ। ਫਿਰ ਸੀਤਾ ਜੀ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜ ਦਸ਼ਰਥ ਜੀ ਦਾ ਧਿਆਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਵਾਹੀ ਦੇਣ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ।
ਤਾਂ ਸਵਰਗੀ ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਨੇ ਮਾਤਾ ਸੀਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਕਾਸ਼ਵਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਗਵਾਹੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਉਡੀਕ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੇਰੀ ਨੂੰਹ ਸੀਤਾ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਵਿਧੀਪੂਰਵਕ ਪਿੰਡਦਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਮੇਰੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਤਸੱਲੀ ਹੋ ਗਈ।
 ਪਰ ਤਿੰਨਾਂ ਗਵਾਹਾਂ ਨੇ ਝੂਠ ਬੋਲਿਆ ਤਾਂ ਸੀਤਾ ਜੀ ਨੇ ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਫਾਲਗੂ ਨਦੀ ਜਾਹ! ਤੂੰ ਨਾਮ ਦੀ ਨਦੀ ਹੀ ਰਹੇਂਗੀ, ਤੇਰੇ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗਾ! ਇਸ ਕਾਰਨ ਗਯਾ ਵਿਚ ਅੱਜ ਵੀ ਫਾਲਗੂ ਨਦੀ ਸੁੱਕੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਗਾਂ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਤੂੰ  ਪੂਜਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਧਰ-ਉਧਰ ਭਟਕਦੀ ਰਹੇਗੀ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜੂਠ ਖਾਏਂਗੀ ਅਤੇ ਕੇਤਕੀ ਫੁੱਲ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਜਾ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹੇਗਾ।
ਬੋਹੜ ਦੇ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਸੀਤਾ ਜੀ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਕਿ  ਤੁਸੀਂ ਧੰਨ ਹੋ ਅਤੇ  ਤੁਹਾਡੀ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਛਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੋ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਔਰਤ ਤੁਹਾਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰੇਗੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰੇਗੀ।  ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਗਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਹੋਣ ’ਤੇ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ  ਭਟਕਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕੇਤਕੀ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ  ਦੀ ਪੂਜਾ ’ਚ  ਮਨਾਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫੱਗੂ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਸਥਿਤ ਸੀਤਾਕੁੰਡ ਵਿਚ ਅੱਜ ਵੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਸਿਰਫ ਰੇਤ ਨਾਲ ਪਿੰਡਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਲਈ ਸ਼ਰਾਧ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਨਿਭਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ  ਅਤੇ ਸਾਡੇ  ਘਰ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। 
-ਸੰਤ ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਹਨ ਲਾਲ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ੀ