ਵਿਆਹੁਤਾ ਬੰਧਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ‘ਹਰਿਆਲੀ ਤੀਜ’

ਹਰਿਆਲੀ ਤੀਜ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਰਵਣੀ ਤੀਜ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਪਾਰਵਤੀ ਦੇ ਮਿਲਨ ਦੇ ਉਪਲਕਸ਼ ’ਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਆਹੁਤਾ ਬੰਧਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ, ਖਾਸ ਕਰ ਵਿਆਹੁਤਾ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੇ ਲਈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਸੁਖੀ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਪੁਰਾਤਨ ਮਾਨਤਾ
ਪੁਰਾਤਨ ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਤਾ ਪਾਰਵਤੀ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਪਤੀ ਰੂਪ ’ਚ ਪਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਕਠੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕਿ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਹਰਿਆਲੀ ਤੀਜ ਦੇ ਦਿਨ ਹੀ ਮਾਂ ਪਾਰਵਤੀ ਨੂੰ ਪਤਨੀ ’ਚ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਅਖੰਡ ਸੌਭਾਗਿਯ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਭਾਰਤੀ ਪਰੰਪਰਾ ’ਚ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਾੜ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਆਪਸ ’ਚ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਪੂਰਵ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ’ਚ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਪੂਰਵ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਲਈ ਤਿਆਗ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਕੁਵਾਰੀਆਂ ਕੰਨਿਆਵਾਂ ਵਰਤ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਲਈ ਸ਼ਿਵ ਵਰਗੇ ਵਰ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਉਹੀ ਵਿਆਹੁਤਾ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਆਪਣੇ ਸੁਹਾਗ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀ ਊਰਜਾ ਦਾ ਉਤਸਵ।
ਹਰਿਆਲੀ ਤੀਜ ਨੂੰ ਖਾਸ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਤੱਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਨਾਲ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਭੈਣਾਂ ਹੋਣ, ਸਹੇਲੀਆਂ ਹੋਣ, ਗੁਆਂਢੀ ਹੋਣ ਜਾਂ ਮਾਂ-ਬੇਟੀਆਂ, ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਹੱਸੀ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸਨੇਹ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਉਪਹਾਰ ਵੰਡਣ ਦੇ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਲੱਡੂ ਅਤੇ ਘੇਵਰ ਵਰਗੀਆਂ ਮਠਿਆਈਆਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਜਗ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ਦਰੱਖਤਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ’ਤੇ ਝੂਲੇ ਲਟਕਾ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਵਾਰੀ-ਵਾਰੀ ਨਾਲ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਰੰਗ-ਬਿਰੰਗੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ’ਚ ਸਜੀਆਂ ਬੱਦਲਾਂ ’ਚ ਝੂਲਾ-ਝੂਲਦੇ ਹੋਏ ਉਤਸਵ ਮਨਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਇਕ ਅਦਭੁੱਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।
ਤੀਜ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਿਕ ਪਿਛੋਕੜ ਤੋਂ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮੁਦਾਇ ਜੁੜਾਵ ਅਤੇ ਸਾਂਝਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ, ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਾਡੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਿਹਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਹਰਿਆਲੀ ਤੀਜ ਧਾਰਮਿਕ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਇਸਤਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਤੀਬਰ ਇਸਤਰੀ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੈਨਿਕ ਜੀਵਨ ’ਚ ਧੀਰਜ ਅਤੇ ਸ਼ਾਲੀਨ ਆਚਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ। ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਆਪਣੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਭਗਤੀ ਵੀ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਸੌਲਾਂ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਅਤੇ ਉਪਵਾਸ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਅੰਤਰੰਗ ਮਹਿਲਾ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬਣਾਏ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।
ਹਰਿਆਲੀ ਤੀਜ ਪੂਜਾ ਵਿਧੀ
ਹਰਿਆਲੀ ਤੀਜ ’ਚ ਹਰੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ, ਰੰਗ ਬਿਰੰਗੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਣੇ, ਸੌਲਾਂ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਹਿੰਦੀ ਰਚਾਉਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ’ਤੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਲਾ ਸਾਉਣ ਆਉਣ ’ਤੇ ਨਵੀਂਆਂ ਵਿਆਹੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸਹੁਰੇ ਤੋਂ ਪੇਕੇ ਬੁਲਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਰਵਾਇਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਵੀਂ ਵਿਆਹੀ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਤੋਂ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ’ਤੇ ਸਿੰਜਾਰਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ’ਚ ਕੱਪੜੇ, ਗਹਿਣੇ, ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਦਾ ਸਾਮਾਨ, ਮਹਿੰਦੀ, ਘੇਵਰ-ਫੈਨੀ ਅਤੇ ਮਠਿਆਈ ਆਦਿ ਸਾਮਾਨ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਮਿੱਟੀ ਜਾਂ ਬਾਲੀ ਨਾਲ ਮਾਂ ਪਾਰਵਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਬਣਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੂਜਨ ’ਚ ਸੁਹਾਗ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰ ਥਾਲੀ ’ਚ ਸਜਾ ਕੇ ਮਾਤਾ ਪਾਰਵਤੀ ਨੂੰ ਚੜਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
ਨੈਵੇਧ ’ਚ ਭਗਵਾਨ ਨੂੰ ਖੀਰ ਪੂਰੀ ਜਾਂ ਹਲਵਾ ਅਤੇ ਮਾਲਪੁਏ ਨਾਲ ਭੋਗ ਲਗਾ ਕੇ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰੋਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਚੜਾ ਕੇ ਤੀਜ ਮਾਤਾ ਦੀ ਕਥਾ ਸੁਨਣੀ ਜਾਂ ਪੜਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਪੂਜਾ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਦੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਪਵਿੱਤਰ ਭੰਡਾਰ ’ਚ ਪ੍ਰਵਾਹਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ਾਸ਼ਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਪਾਰਵਤੀ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਸੁਹਾਗਨ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਲਈ ਸੌਭਾਗਯ ਦਾ ਦਿਨ ਹੋਣ ਦਾ ਵਰਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਮਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਜੋ ਸੁਹਾਗਨ ਇਸਤਰੀਆਂ ਸੌਲਹ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਕਰਕੇ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਪਾਰਵਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁੱਖ-ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।