ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਅਸਤੀਫ਼ਾ, ਜਾਣੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ’ਚ ਨਿਤੀਸ਼ ਨੂੰ ‘ਦਲ ਬਦਲੂ’ ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਜਪਾਲ ਰਾਜੇਂਦਰ ਅਰਲੇਕਰ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਕੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਰਾਜ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਰਾਜਪਾਲ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, "ਅੱਜ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ। ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਗਠਜੋੜ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂ।"

ਗਠਜੋੜ ਛੱਡਣ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਡੇਢ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਗਠਜੋੜ ਛੱਡ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, "ਨਵੇਂ ਗਠਜੋੜ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਾਰੇ ਫੈਸਲਾ ਐਨਡੀਏ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।"

ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਿਹਾਰ ''''ਚ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ਪਟਨਾ ''''ਚ ਜਨਤਾ ਦਲ (ਯੂਨਾਈਟਿਡ) ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਹੋਈ।

ਇਹ ਮੀਟਿੰਗ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ''''ਤੇ ਹੋਈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਇਕਾਂ, ਵਿਧਾਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਰਾਜ ਭਵਨ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਏ।

ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਜਨਤਾ ਦਲ ਯੂਨਾਈਟਿਡ (ਜੇਡੀਯੂ) ਦੇ ਮੁਖੀ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਨਤਾ ਦਲ (ਆਰਜੇਡੀ) ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨਾਲ ਮਹਾਗਠਜੋੜ ਛੱਡ ਕੇ ਐਨਡੀਏ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੇ ਕਿਆਸ ਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਭਾਜਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਵੀ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਿਹਾਰ ਜੇਡੀਯੂ ਦੇ ਮੁਖੀ ਉਮੇਸ਼ ਸਿੰਘ ਕੁਸ਼ਵਾਹਾ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿਜ਼ ਅਟਕਲਾਂ ਕਰਾਰ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਅਜੇ ਵੀ ‘ਮਹਾਂ ਗਠਜੋੜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ’ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ‘ਭਰਮ’ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇਹੀ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਨੇਤਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਹਨ।"

ਉਮੇਸ਼ ਕੁਸ਼ਵਾਹਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਸਾਡੇ ਨੇਤਾ ਵਿਰੋਧੀ ਏਕਤਾ ਦੇ ਸੂਤਰਧਾਰਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਤਦ ਹੀ ਇੰਡੀਆ ਗਠਜੋੜ ਨੇ ਆਪਣਾ ਰੂਪ ਲਿਆ... ਸਾਡੇ ਨੇਤਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮ-ਮੰਥਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਭਾਜਪਾ ਆਗੂ ਰੇਣੂ ਦੇਵੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਪਤਾ। ਫਿਲਹਾਲ ਸਾਡਾ ਇੱਕ ਹੀ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਹਾਂ।"

ਧਿਆਨਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਐਨਡੀਏ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਵੀ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਐਨਡੀਏ ਵਿੱਚ ਸਵਾਗਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਇਸ ਹਫਤੇ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਕਰਪੂਰੀ ਠਾਕੁਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਲ ਗਿਰ੍ਹਾ ''''ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਨਾਂ ਲਏ ਬਿਨਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਰਪੂਰੀ ਠਾਕੁਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਪੱਖ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਪਰ ਅੱਜ ਲੋਕ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਟਕਲਾਂ ਲਾਈਆਂ ਜਾਣ ਲੱਗੀਆਂ ਕਿ ਉਹ ਮਹਾਗਠਜੋੜ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਬਹਾਨਾ ਜਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ...

ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ 2014 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 2013 ਵਿੱਚ ਐਨਡੀਏ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਨਤਾ ਦਲ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨਾਲ ਮਹਾਗਠਜੋੜ ਬਣਾਇਆ।

2017 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਮਹਾਗਠਜੋੜ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਐਨਡੀਏ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਐਨਡੀਏ ਨਾਲੋਂ ਨਾਤਾ ਤੋੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਮਹਾਗਠਜੋੜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਹੁਣ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਉਹ ਐਨਡੀਏ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸੀ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਕਈ ਵਾਰ ਪੱਖ ਬਦਲਣ ਕਾਰਨ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਕਈ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ''''ਦਲ ਬਦਲੂ'''' ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਪਟਨਾ ਵਿੱਚ ਏਐਨ ਸਿਨਹਾ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਸੋਸ਼ਲ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਡੀਐਮ ਦਿਵਾਕਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਨਿਤੀਸ਼ ਸੱਤਾ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਅਨੁਮਾਨ ਨਹੀਂ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਉਹ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸੱਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਹੈ ਤਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।"

ਉੱਥੇ ਹੀ ਪਟਨਾ ਵਿੱਚ ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸਰੂਰ ਅਹਿਮਦ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, "(ਜੇਕਰ ਇਹ ਖਬਰਾਂ ਸੱਚ ਹਨ ਤਾਂ) ਉਹ ਅੱਗੇ-ਪਿੱਛੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਲਾਲੂ ਯਾਦਵ ਦੇ ਨਾਲ ਹਨ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਲਾਲੂ ਜੀ ਦਾ ਸਟੈਂਡ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਨਿਤੀਸ਼ ਜੀ ਦੇਖੋ, ਤੁਸੀਂ ਡੇਢ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਏ ਸੀ, ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਵਾਇਆ, ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਹ? ਕੀ ਇਹ ਕਰਪੂਰੀ ਠਾਕੁਰ ਕੇਸ (ਬਹਾਨਾ) ਸੀ ਜਾਂ ਇਹ ਸਭ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ?

ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਚਰਚਾ ਸੀ ਕਿ ਨਿਤੀਸ਼ ਨੂੰ ਇੰਡੀਆ ਗਠਜੋੜ ਦਾ ਕਨਵੀਨਰ ਨਾ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਨਾਖੁਸ਼ ਸਨ। ਗਠਜੋੜ ਦੇ ਭਾਈਵਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਟਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਤਾਲਮੇਲ ਵਿਚ ਦੇਰੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਾਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਾਰਨ ਸੀ।

ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ''''ਨਿਤੀਸ਼ ਫੈਕਟਰ''''

ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ''''ਭਾਰਤ ਜੋੜੋ ਨਿਆਂ ਯਾਤਰਾ'''' ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਠੀਕ ਪਹਿਲਾਂ ਜੇਡੀਯੂ ਨੇਤਾ ਕੇਸੀ ਤਿਆਗੀ ਨੇ ਬੀਬੀਸੀ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰੀ ਇੰਡੀਆ ਗਠਜੋੜ ਦੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਗੱਲਬਾਤ ''''ਤੇ ਅਸਰ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਕਰਪੂਰੀ ਠਾਕੁਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰ੍ਹੇ ਗੰਢ ਮੌਕੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਵੰਸ਼ਵਾਦ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ''''ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਸਾਧਿਆ। ਇਸ ਨੂੰ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਲਾਲੂ ਪਰਿਵਾਰ ਉੱਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਨਤਾ ਦਲ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਜਪਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਨਤਾ ਦਲ, ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।

ਡੀਐਮ ਦਿਵਾਕਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, "ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਪਾਰਟੀ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਸਰਕਾਰ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਦੂਜੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਨਿਤੀਸ਼ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਮੌਕੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਰੱਖੇ ਹਨ - ਆਰਜੇਡੀ ਲਈ ਵੀ ਅਤੇ ਬੀਜੇਪੀ ਲਈ ਵੀ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਰਜੇਡੀ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਜਦੋਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਨਾਲ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਭਾਜਪਾ ਨਾਲ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਨਤਾ ਦਲ ਦੇ ਵੱਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।"

ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, "ਨਿਤੀਸ਼ ਕੋਲ ਆਪਣੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਵੋਟ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਬਹੁਤ ਭਾਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਤੀ ਜਨਗਣਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰ ਜਾਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ।"

ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਿਆਸੀ ਸਫ਼ਰ ਲਾਲੂ ਯਾਦਵ ਅਤੇ ਜਾਰਜ ਫਰਨਾਂਡਿਸ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1974 ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ।

1990 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਯਾਦਵ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਤਾਂ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਹਿਮ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸਨ। ਪਰ ਜਾਰਜ ਫਰਨਾਂਡਿਸ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਉਸਨੇ 1994 ਵਿੱਚ ਸਮਤਾ ਪਾਰਟੀ ਬਣਾ ਲਈ।

1995 ''''ਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਦੀ ਸਮਤਾ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਯਾਦਵ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ''''ਜੰਗਲ ਰਾਜ'''' ਨੂੰ ਮੁੱਦਾ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਨੇ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ''''ਤੇ 2000 ਅਤੇ 2005 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਲੜੀਆਂ ਸਨ, 2005 ਵਿੱਚ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ''''ਚ ਸਰਕਾਰ ਬਣੀ ਸੀ।

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ''''ਚ ''''ਇਮਾਨਦਾਰ'''' ਅਤੇ ''''ਗੁਡ ਗਵਰਨੈਂਸ ਬਾਬੂ'''' ਦਾ ਅਕਸ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਲਾਲੂ ਯਾਦਵ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਠੋਸ ਬਦਲ ਬਣਾਉਣ ''''ਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ।

ਪਟਨਾ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸਰੂਰ ਅਹਿਮਦ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, "ਉਹ ਸਾਲ 2005-2010 ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਕੰਮਾਂ ਕਰਕੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਚਾਹੇ ਉਹ ਕੋਈ ਵੀ ਜਾਤ, ਫਿਰਕੇ, ਪਾਰਟੀ ਜਾਂ ਸਮਾਜ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ 12 ਤੋਂ 13 ਫੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਲਿਆਉਂਦੇ ਰਹੇ ਸਨ।''''''''

ਕਈ ਖੱਬੇਪੱਖੀ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਗਏ ਸਨ। ਲਾਲੂ ਦਾ ਬਦਲ ਬਣ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੋ ਸਪੇਸ ਮਿਲੀ ਸੀ, ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਘੱਟ ਗਈ ਹੋਵੇ।

ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਅਤਿ ਪਛੜੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਅਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ।

2007 ਵਿੱਚ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦਲਿਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਛੜੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਲਈ ‘ਮਹਾਦਲਿਤ’ ਵਰਗ ਬਣਾਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੀਮਾਂ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਨਿਤੀਸ਼ ਖੁਦ ਕੁਰਮੀ ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ।

ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਨਤਾ ਦਲ (ਆਰਜੇਡੀ) ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਨਾਲ ਮਹਾਗਠਜੋੜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ।

ਪਿਛਲੇ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਹੰਗਾਮਾ ਅਤੇ ਅਟਕਲਾਂ

ਡੀਐਮ ਦਿਵਾਕਰ ਮੁਤਾਬਕ ਜੇਡੀਯੂ ਦੇ ਆਰਜੇਡੀ ਨਾਲ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਆਪਣੇ ਕਾਰਨ ਹਨ।

ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, "ਜਿਵੇਂ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ, ਆਰਜੇਡੀ ਨੇ ਤੇਜਸਵੀ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕੇਂਦਰੀ ਸਿਆਸਤ ਦੇਖੋ।"

2019 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, ਜੇਡੀਯੂ ਨੇ ਭਾਜਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਚੋਣ ਲੜੀ ਸੀ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 17 ਸੀਟਾਂ ''''ਤੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਦਿਵਾਕਰ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਵਾਰ ਜੇਡੀਯੂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਅਤੇ ਗਠਜੋੜ ਕਾਰਨ ਜੇਡੀਯੂ ਨੂੰ 17 ਤੋਂ ਘੱਟ ਸੀਟਾਂ ਮਿਲਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।

ਇੰਡੀਆ ਗਠਜੋੜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਨਿਤੀਸ਼ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਸੀਟਾਂ ''''ਤੇ ਤਾਲਮੇਲ ਦਾ ਕੰਮ ਬਹੁਤ ਮੱਠੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਮਤਾ ਬੈਨਰਜੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਇਕੱਲਿਆਂ ਹੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲੜਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਇਸ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਗੱਠਜੋੜ ਵਿਚ ਸਭ ਕੁਝ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਚੁਣੌਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਚੋਣਾਂ ਜਿੱਤਣ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਸਰਵੇਖਣ ਇਹ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਸੰਦੀਦਾ ਨੇਤਾ ਹਨ।

ਡੀਐਮ ਦਿਵਾਕਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਇਹ ਫਾਇਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਉਸਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਹੋਣਗੀਆਂ, ਜਿਸਦਾ ਉਸਨੂੰ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਫਾਇਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।"

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਿਤੀਸ਼ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨਾ ਵੀ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਚਿਹਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਸੁਰੂਰ ਅਹਿਮਦ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, "ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਚਿਹਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਹੈ। ਕਲਿਆਣ ਸਿੰਘ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਉਮਾ ਭਾਰਤੀ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵਰਾਜ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਉੱਥੇ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬਿਹਾਰ। ਹੋਰ ਨਹੀਂ।"

ਕੀ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ''''ਮੰਦਰ ਲਹਿਰ'''' ਹੈ?

22 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਪ੍ਰਾਣ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੀਵੇ ਜਗਾਏ ਗਏ, ਹਵਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਅਹਿਮ ਦਿਨ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਪਵਨ ਵਰਮਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉੱਤਰੀ, ਪੱਛਮ, ਪੂਰਬ ਜਾਂ ਦੱਖਣ ਹੋਵੇ, ਦੇਸ਼ ਦਾ ਕੋਈ ਹਿੱਸਾ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਾ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ।

ਪਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸਰੂਰ ਅਹਿਮਦ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਭਾਜਪਾ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨਾਲ ਮੁੜ ਸਿਆਸੀ ਸਬੰਧ ਕਾਇਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਅਸਰ ਉਮੀਦ ਮੁਤਾਬਕ ਨਹੀਂ ਸੀ?

ਜਦ ਕਿ ਡੀਐਮ ਦਿਵਾਕਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, "ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਦਾ ਮੰਦਿਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਣਿਆ ਰਹੇ।"

ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, "ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਅਚਾਨਕ ਜਾਂ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ ''''ਤੇ ਨਹੀਂ ਚੱਲਦਾ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਮੰਡਲ, ਕਮੰਡਲ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ (ਭਾਜਪਾ) ਨੇ ਇੱਥੇ ਪਿਛੜੇ ਦਾ ਕਾਰਡ ਖੇਡਿਆ ਹੈ।"

"ਸਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਲਈ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਸੰਸਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਮੌਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਫਸੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕਾਡਰ, ਸਨਮਾਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੁਆਰਾ ਨਹੀਂ ਤੈਅ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਤਾਕਤ, ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਵਿੱਤ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।"