ਚੰਦਰਯਾਨ-3: ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਦੁਸ਼ਮਣੀ
Monday, Aug 28, 2023 - 05:01 PM (IST)
20 ਜੁਲਾਈ, 1969 ਨੂੰ ਚੰਦ ''''ਤੇ ਕਦਮ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਨੀਲ ਆਰਮਸਟ੍ਰਾਂਗ ਨੇ ਉੱਥੇ ਉਤਰਦੇ ਹੀ ਕਿਹਾ ਸੀ, "ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਕਦਮ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਮਨੁੱਖਜਾਤੀ ਲਈ ਇੱਕ ਲੰਬੀ ਛਾਲ ਹੈ।"
ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਪੁਲਾੜ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵਾਕ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਕਹਾਵਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ।
ਉਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਬੁੱਧਵਾਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ''''ਤੇ ਉਤਰਿਆ ਹੈ।
ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਕਰਮ ਲੈਂਡਰ ਦੀ ਢਲਾਣ ਵਾਲੀ ਪੌੜੀ ਤੋਂ ਉਤਰ ਕੇ ਮੂਨ ਰੋਵਰ ''''ਪ੍ਰਗਿਆਨ'''' ਨੇ ਵੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ''''ਤੇ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
''''ਪ੍ਰਗਿਆਨ ਸੰਭਾਵਿਤ, ਪ੍ਰਤੀ ਸੈਕਿੰਡ ਅੱਗੇ ਹੀ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਨਿਰੀਖਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਛਾਤੀ ''''ਤੇ ਇਹ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਕਦਮ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ (ਲੂਨਰ ਇਰੋਨਾਮੀ) ਵਿਚ ਇਕ ਲੰਬੀ ਛਾਲ ਹੈ।
ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੌਜੂਦਾ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਨੇ ਲਿਖਿਆ, "ਭਾਰਤ ਦੀ ਚੰਦਰਮਾ ''''ਤੇ ਲੈਂਡਿੰਗ ਦਰਅਸਲ, ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਦਮ ਹੈ।"
ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਵੇਲੇ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਵੀਆਂ-ਨਵੀਆਂ ਇਬਾਰਤਾਂ ਲਿਖਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਲਈ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪੈਸਾ ਖਰਚ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਰੂਸ, ਚੀਨ ਜਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਵਰਗੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ''''ਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ''''ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ''''ਚ ਯਤਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਹ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸਫ਼ਲਤਾ ਇਸ ਲਈ ਨਵੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖੋਲ੍ਹੇਗੀ।
- ਵਿਕਰਮ ਲੈਂਡਰ ਦੀ ਢਲਾਣ ਵਾਲੀ ਪੌੜੀ ਤੋਂ ਉਤਰ ਕੇ ਮੂਨ ਰੋਵਰ ''''ਪ੍ਰਗਿਆਨ'''' ਨੇ ਵੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ''''ਤੇ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
- ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਵੇਲੇ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਵੀਆਂ-ਨਵੀਆਂ ਇਬਾਰਤਾਂ ਲਿਖਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਲਈ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪੈਸਾ ਖਰਚ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
- ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਰੂਸ, ਚੀਨ ਜਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਵਰਗੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ''''ਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ''''ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ''''ਚ ਯਤਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
- ਸਾਬਕਾ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚਾਲੇ ਚੰਦਰਮਾ ''''ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋੜ ਕਰੀਬ ਛੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ''''ਤੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਮੁਕਾਬਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
- ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਸਾਲ 2025 ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ।
- ਚੀਨ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ''''ਤੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਰਹਿਤ ਅਤੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਸਣੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਦਾ ਪੁਲਾੜ ਖੇਤਰ ਇੱਕ ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦਾ ਹੋਵੇਗਾ !
ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੁਲਾੜ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ (ਇੱਕ ਲੱਖ ਕਰੋੜ) ਡਾਲਰ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ।
ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਹਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਅਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਤਕਸ਼ਸ਼ਿਲਾ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੇ ਪੁਲਾੜ ਅਤੇ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਖੋਜਕਾਰ ਆਦਿੱਤਿਆ ਰਾਮਨਾਥਨ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਫ਼ਲਤਾ ਭਾਰਤ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਵੱਲ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰੇਗੀ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਵੀ ਅਪਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਣਗੇ।
ਰਾਮਨਾਥਨ ਨੇ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ, "ਚੰਦਰਯਾਨ ਦੀ ਇਸ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ''''ਤੇ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹੁਣ ਚੰਦਰ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤੀ (ਲੂਨਰ ਜਿਓਪੌਲੀਟਿਕਸ) ਲਈ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।"
ਚੰਦਰਮਾ ''''ਤੇ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਕੀਮਤੀ ਖਣਿਜ ਜਾਂ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਬਾਲਣ ਦੇ ਸਰੋਤ ਵੀ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੇ ਵੀ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਚੰਦਰਮਾ ''''ਤੇ ਮੁਹਿੰਮ ਲਈ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਮੌਜੂਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ''''ਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪੈਨਲ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ''''ਤੇ ਲਿਆਵੇਗੀ, ਯਾਨਿ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦੌੜ ''''ਚ ਇਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਰੱਖੇਗੀ।
ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ''''ਤੇ ਉਤਰਨ ਦੀ ਹੋੜ
ਸਾਬਕਾ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚਾਲੇ ਚੰਦਰਮਾ ''''ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋੜ ਕਰੀਬ ਛੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ''''ਤੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਮੁਕਾਬਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸ ਵਾਰ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਚੰਦਰਮਾ ਦਾ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਬਰਫ਼ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ ਹਨ।
ਰੂਸ ਨੇ ਲਗਭਗ 47 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਚੰਦਰ ਮਿਸ਼ਨ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਿਛਲੇ ਐਤਵਾਰ (20 ਅਗਸਤ) ਨੂੰ ਉਹ ਲੂਨਾ-25 ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ''''ਤੇ ਉਤਰਨ ''''ਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ।
ਇਸ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਸਫ਼ਲਤਾਪੂਰਵਕ ਉੱਥੇ ਉਤਰਿਆ।
ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਸਾਲ 2025 ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ।
ਚੀਨ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ''''ਤੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਰਹਿਤ ਅਤੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਸਣੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਜ਼ਰਾਈਲ, ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਵਰਗੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਵੀ ਹਾਲ ਹੀ ''''ਚ ਚੰਦਰਮਾ ''''ਤੇ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਪਹਿਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਜਿਹੇ ਸਾਰੇ ਯਤਨ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਹੀ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੇ ਹਨ।
ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ਵੱਲ ਇਸ ਵਧਦੇ ਖਿੱਚ ਦਾ ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉੱਥੇ ਅਸਲੀ ਪਾਣੀ ਮਿਲਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਕੇਟ ਬਾਲਣ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਅਮਰੀਕਾ, ਚੀਨ ਤੋਂ ਖਦਸ਼ਾ
ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਉੱਥੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਪਲਾਈ ਯਕੀਨੀ ਹੋਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਚੰਦਰਮਾ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਸਟੇਸ਼ਨ (ਸਥਾਈ ਬੇਸ) ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਜਾਂ ਫਿਰ ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਦੂਰ ਦੇ ਪੁਲਾੜ ਮਿਸ਼ਨ ਲਈ ਲਾਂਚ ਪੈਡ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਨਾਸਾ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਬਿਲ ਨੇਲਸਨ ਨੇ ਵੀ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਸੱਚਮੁੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਜਾਂ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਦਦ ਮਿਲੇਗੀ।
ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਖਦਸ਼ਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਚੀਨ ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਨੂੰ ਉਤਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ''''ਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੇਗਾ।
ਅਜਿਹੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ''''ਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਇਸੇ ਖਦਸ਼ੇ ਕਾਰਨ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਸਾਲ 2020 ''''ਚ ਆਰਟੇਮਿਸ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ''''ਤੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ''''ਚ ਤੈਅ ਕੀਤੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਬਰਾਬਰ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤੀ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਹੈ।
ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਪਿਛਲੇ ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ''''ਤੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਪਰ ਦੋ ਵੱਡੀਆਂ ਪੁਲਾੜ ਸ਼ਕਤੀਆਂ - ਰੂਸ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਇਸ ''''ਤੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਕਈ ਮਾਹਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ''''ਤੇ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੀ ਲੈਂਡਿੰਗ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਚੰਦਰਮਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇਸ ਨਵੀਂ ਪੁਲਾੜ ਦੌੜ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰੇਗੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ ''''ਤੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਾਪਤੀ (ਫਰਸਟ ਅਚੀਵਰ) ਵਜੋਂ ਕੁਝ ਫਾਇਦੇ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਰਹੇਗਾ।
ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕਾਰਗਰ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ
ਵਿਲਸਨ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਮਾਈਕ ਕੁਗੇਲਮੈਨ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਫ਼ਲ ਚੰਦਰ ਮਿਸ਼ਨ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵੱਡੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਕਈ ਲਾਭ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ, "ਮੌਜੂਦਾ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਸੰਚਾਰ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਰਿਮੋਟ ਸੈਂਸਿੰਗ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਦਦ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਹੁਣ ਹੋਰ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋਵੇਗਾ।"
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਠੋਸ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਨੇ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਪੈਟਰਨਾਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਯਾਦ ਦਿਵਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਾਰਨ ਖ਼ਤਰੇ ਦੇ ਖਦਸ਼ੇ ਤੋਂ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਹ ਸਾਰੇ ਅੰਕੜੇ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋਣਗੇ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਣਨੀਤਕ ਥਿੰਕ ਟੈਂਕ ''''ਆਬਜ਼ਰਵਰ ਰਿਸਰਚ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ'''' ਦੇ ਖੋਜਕਾਰ ਡਾਕਟਰ ਰਾਜੀ ਰਾਜਗੋਪਾਲਨ ਨੇ ਵੀ ਬੀਬੀਸੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਸ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਤੋਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ''''ਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਵੇਗਾ।
ਡਾ: ਰਾਜਗੋਪਾਲਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, "ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪੁਲਾੜ ਤਕਨੀਕ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਧੁਨਿਕ, ਵਿਕਸਤ ਅਤੇ ਕਾਰਗਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।"
ਚੰਦਰਮਾ ''''ਤੇ ਹੀਲੀਅਮ-3 ਦਾ ਭੰਡਾਰ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬੇਹੱਦ ਘੱਟ ਖਰਚ (ਅੰਦਾਜ਼ਨ 7.5 ਕਰੋੜ ਡਾਲਰ) ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਸਫ਼ਲ ਪੁਲਾੜ ਮਿਸ਼ਨ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਵਾਲੀ ਪਰ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਪੁਲਾੜ ਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰੇਗਾ।
ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਫਰਮ ਪ੍ਰਾਈਸ ਵਾਟਰਹਾਊਸ ਕੂਪਰਜ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਲੂਨਰ ਇਕੋਨਾਮੀ ਦਾ ਕੀ ਮਤਲਬ ਹੈ।
ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਚੰਦਰਮਾ ''''ਤੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚੰਦਰਮਾ ''''ਤੇ, ਧਰਤੀ ''''ਤੇ ਅਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਹੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਸੂਚਕ ਹੈ।
ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਚੰਦਰਮਾ ਉੱਤੇ ਹੀਲੀਅਮ ਦੇ ਇੱਕ ਆਈਸੋਟੋਪ ਹੀਲੀਅਮ-3, ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭੰਡਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਰੋਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪਰ ਉਸ ਹੀਲੀਅਮ-3 ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਹਿੱਤ ਵਿਚ ਕਿਵੇਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲੂ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇੱਕ ਦਿਨ ਚੰਦਰਮਾ ''''ਤੇ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਜਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ''''ਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਕਈ ਮਾਹਰ ਇਹ ਗੱਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਦਿਨ ਸੱਚਮੁੱਚ ਅਜਿਹਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਦੱਖਣੀ ਧੁਰੇ ''''ਤੇ ''''ਫਰਸਟ ਮੂਵਰ'''' ਵਜੋਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਠੋਸ ਦਾਅਵਾ ਰਹੇਗਾ।
(ਬੀਬੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਲ , , ਅਤੇ ''''ਤੇ ਜੁੜੋ।)