ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਣ ਕਫਾਇਤੀ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ

ਸਿਹਤ ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਥੰਮ੍ਹ ਹੈ। ਇਹ ਵਾਕਈ ਇਹ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਲੇ 25 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਯਾਤਰਾ ’ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾ ਦੇ ਦਿੱਗਜਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਵਿਸ਼ੇ ’ਤੇ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ, ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਸਕੇ। ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਰੋਗ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦਰ ਵਿਚ ਕਮੀ ਲਿਆਂਦੀ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ 1.43 ਬਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਗੁਣਵੱਤਾਪੂਰਨ ਅਤੇ ਕਫਾਇਤੀ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਣ।

ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ, ਪੈਸਾ ਕਮਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਵਿਚ ਸਬੰਧ ਨੂੰ ਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਭਾਰਤ, ਬਰਾਬਰ ਵਿਕਾਸ ’ਤੇ ਅਾਧਾਰਿਤ 25 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਬਣਨ ਲਈ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੈ, ਆਬਾਦੀ ’ਚ ਬਦਲਾਅ, ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ, ਬਦਲਦੇ ਵਾਇਰਸ, ਕੋਵਿਡ-19 ਜਿਹੀਆਂ ਮਹਾਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਸਿਹਤ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਬਹੁ-ਆਯਾਮੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਪਣਾਉਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵਰਗੀਆਂ ਅੰਤਰ-ਰਾਜ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ-ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ, ਰੋਗੀਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ਸਿਹਤ ਕਰਮੀਆਂ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਟੀਅਰ-1, 2 ਅਤੇ 3 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਹਸਪਤਾਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਮੀ ਦੇ ਵਕਫੇ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਵੀ ਤਲਾਸ਼ਣੇ ਹੋਣਗੇ।

ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ, ਸਸਤੀ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾ ਤੱਕ ਸਭ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਬਣਾ ਕੇ, ਭਾਰਤ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਦੇ ਇਕ ਨਵੇਂ ਆਯਾਮ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਚ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਹਤ ਨੀਤੀ, 2017 ਤਹਿਤ ਨਵੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਉਪਲੱਬਧਤਾ ਸੁਧਾਰਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਗਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਡਿਜੀਟਲ ਸਿਹਤ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ’ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕੋਨੇ-ਕੋਨੇ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ, 1.5 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਯੁਸ਼ਮਾਨ ਭਾਰਤ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਵੈੱਲਨੈੱਸ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ 700 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਿਲਿਆਂ ਵਿਚ 9,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਨ ਔਸ਼ਧੀ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦਾ ਇਕ ਨੈੱਟਵਰਕ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਗੁਣਵੱਤਾਪੂਰਨ ਜੈਨੇਰਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਪਰ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਕਵਰੇਜ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲ ਆਯੁਸ਼ਮਾਨ ਭਾਰਤ ਪੀ.ਐੱਮ.-ਜਨ ਆਰੋਗਯ ਯੋਜਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 40 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਗ਼ਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਸਹਿਤ ਲਗਭਗ 55 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵਰ੍ਹੇ ਪ੍ਰਤੀ ਪਰਿਵਾਰ 5 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਖਰਚ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਿਤ, ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਤਿਆਧੁਨਿਕ ਇਲਾਜ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਵਾਲੇ ਰੋਗੀ ਇਸ ਤੋਂ ਲਾਭਵੰਦ ਹੋ ਸਕਣ।

ਭਾਵੇਂ ਅਸੀਂ ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਮਾਰੀ ’ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾ ਲਿਆ ਹੈ ਪਰ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੋਝ ਦਾ ਡਰ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕੋਵਿਡ ਦੀ ਸਥਿਤੀ, ਗ਼ੈਰ-ਸੰਚਾਰੀ ਰੋਗਾਂ ਵਿਚ ਵਾਧਾ, ਇਲਾਜ ਵਿਚ ਦੇਰੀ ਅਤੇ ਕੋਵਿਡ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਿਗੜਦੀ ਸਿਹਤ ਸਥਿਤੀ–ਇਹ ਸਾਰੇ ਕਾਰਕ ਨੇੜ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਆਰਥਿਕ ਬੋਝ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਡੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਇਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਹੁਣ ਵੀ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿਹਤ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੇ ਨੈੱਟਵਰਕ, ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੀਟਾਂ ਵਿਚ ਵਾਧੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਡਾਕਟਰ ਅਤੇ ਰੋਗੀ ਵਿਚ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ’ਤੇ ਅਜੇ ਕੰਮ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਨੈਸ਼ਨਲ ਹੈਲਥ ਸਟੈਕ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਡਿਜੀਟਲ ਹੈਲਥ ਮਿਸ਼ਨ ਜਿਹੀਆਂ ਸਰਕਾਰੀ ਪਹਿਲਾਂ ਨੇ ਇਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾ ਵੰਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨੀਂਹ ਬਣਾਈ ਹੈ ਜੋ ਤੀਜੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਦੇਖਭਾਲ ਪ੍ਰਦਾਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵੀ, ਕੁਸ਼ਲ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਉਪਯੋਗਕਰਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਅਪਣਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਵਾਂਝੇ ਅਤੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਵਾਲੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ’ਤੇ ਸਿਹਤ ਦੇਖਭਾਲ ਉਪਲੱਬਧਤਾ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿਚ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਰੋਗ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ ਵਿਚ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਇਹ ਉਪਕਰਣ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੋਝ ਅਤੇ ਲਾਗਤ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਭਲਾਈ ਵਿਚ ਬਿਹਤਰ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਡਿਜੀਟਲ ਸਿਹਤ ਹੱਲ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ’ਤੇ ਡਾਟਾ ਕੁਲੈਕਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਜਨ ਸਿਹਤ ਉਪਾਵਾਂ ਅਤੇ ਨੀਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਜਨਤਕ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਗ ਕੰਟਰੋਲ, ਪ੍ਰਕੋਪ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਸਬੂਤ-ਅਾਧਾਰਿਤ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਰੋਗਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ’ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਭਰਦੇ ਸਿਹਤ ਜੋਖਮਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਉਚਿਤ ਤਕਨੀਕ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਦਦ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਸਿਹਤ ਹੱਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਭ ਦੇ ਲਈ ਸਸਤੀ ਸਿਹਤ ਦੇਖਭਾਲ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਇਕ ਤਾਲਮੇਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਣ। ਇਸ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਫਲਤਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਬਲਿਕ ਇਲਾਜ ਦੀ ਲਾਗਤ ਵਿਚ ਵੀ ਕਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰੋਗ ਕੰਟਰੋਲ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮ ਯੋਗਦਾਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

ਡਾ. ਨਰੇਸ਼ ਤ੍ਰੇਹਨ

ਚੇਅਰਮੈਨ ਅਤੇ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਮੇਦਾਂਤਾ ਹਾਰਟ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ, ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ