ਸੀਰੀਆ ਦੀ ਜੰਗ: ''''ਇਨਕਲਾਬ ਅਜੇ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਪਰ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ''''

ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨੇ ਦੇਸ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਲੱਖਾਂ ਹੋਰ ਉੱਜੜ ਗਏ ਹਨ।

ਇਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਉੱਜੜੇ ਜਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ''ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪਏ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:

• ਕਿਉਂ ਗ਼ਲਤ ਹੈ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੇ ਜੁਰਮ ''ਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵੱਲੋਂ ਵਿਆਹ ਦਾ ਸੁਝਾਅ
• ਮੋਦੀ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ''ਅਧੂਰੀ ਅਜ਼ਾਦੀ'' ਵਾਲਾ ਮੁਲਕ ਬਣਿਆ - ਰਿਪੋਰਟ
• ਖੇਡਾਂ ''ਚ ਮਰਦਾਂ ਮੁਕਾਬਲੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮੀਡੀਆ ''ਚ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਕਵਰੇਜ

''ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਕਈ ਦੋਸਤ ਗੁਆ ਦਿੱਤੇ''

ਗਾਇਥ ਅਬੂ ਅਹਿਮਦ, ਉਮਰ 30 ਸਾਲ, ਫ੍ਰੀਲਾਂਸ ਪੱਤਰਕਾਰ

ਉਦੋਂ ਮੈਂ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਕਸਬੇ ਦਰਾਇਆ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਕੈਮਰੇ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰੋਂ ਦੇਖਦਿਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਖਿੱਚੀਆਂ।

ਅਜਿਹੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੈਂ ਕਦੇ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਹੋਣੀ। ਅਸੀਂ ਟਿਉਨੀਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਏ ਪਰ ਕਦੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਦਿਨ ਅਸੀਂ ਵੀ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਚੁੱਕਾਂਗੇ।

ਅਫ਼ਸੋਸ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਸੁਪਨਾ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਦਰਾਇਆ ਦੇ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕ ਅਗਸਤ 2012 ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਮੈਂ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨੂੰ ਗੁਆ ਬੈਠਾ।

ਪਿਛਲੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਇਹ ਉਹ ਪਲ ਸਨ ਜਦੋਂ ਦਰਾਇਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਕੋਈ ਵੀ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਿਆ।

ਚਾਰ ਸਾਲ ਅਸੀਂ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਕਰਕੇ ਇਕੱਲੇ ਰਹੇ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਅਸਮਾਨ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਅਸੀਂ ਘੁੱਪ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਦਮਿਸ਼ਕ ਕਿਵੇਂ ਚਮਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਮੈਨੂੰ ਹਰ ਵਾਰ ਬੁਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਦੁਖੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਆਜ਼ਾਦ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਭੋਜਨ ਜਾਂ ਦਵਾਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ।

ਮੈਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਸਾਲ 2016 ਵਿੱਚ ਦਰਾਇਆ ਤੋਂ ਇਦਲੀਬ ਵਿੱਚ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਸੀ; ਮੈਨੂੰ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢੀ ਗਈ ਮੱਛੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਮੇਰੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਉਹ ਕੀਮਤ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪਈ।

ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਕਦੇ ਅਫ਼ਸੋਸ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਜੇ ਮੈਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਵਾਪਸ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਕਰਾਂਗਾ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਨੁਕਸਾਨ ਲਈ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਕਸੂਰਵਾਰ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰਾਇਆ, ਮੈਂ ਸਿਰਫ਼ ਸੀਰੀਆ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਨਾ ਭੁੱਲਾਉਣਯੋਗ ਅਪਰਾਧ ਕੀਤੇ ਹਨ।

ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਇਨਕਲਾਬ ਅਜੇ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਪਰ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਮਾਣੀ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਆਵਾਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੀ ਕਦੇ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਹੁਣ ਮੈਂ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਲਿਖਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ ਜੇ ਇਹ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨਾ ਹੋਈ ਹੁੰਦੀ।

''ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਮੇਰੇ ਕੋਈ ਸੁਪਨੇ ਨਹੀਂ ਹਨ''

ਨੂਰ ਅਲ-ਸ਼ਾਮ, ਉਮਰ 28 ਸਾਲ, ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਕਾਰਕੁਨ

ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਇੱਕ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਮੈਂ ਉੱਤਰੀ ਇਦਲੀਬ ਦੇ ਇੱਕ ਟੈਂਟ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹਾਂ।

ਅਸੀਂ ਦੱਖਣੀ ਇਦਲੀਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਸਾਡੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੀ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।

ਹੁਣ ਮੈਂ ਹੋਰ ਸੈਂਕੜੇ ਟੈਂਟਾਂ ਨਾਲ ਬੰਜਰ ਜ਼ਮੀਨ ''ਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੰਬੂ ਵਿੱਚ ਦੁਖੀ ਹਾਂ ਜੋ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਚਿੱਕੜ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਧੂੜ ਨਾਲ ਢਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਮੇਰੇ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਕੋਈ ਸੁਪਨੇ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਉਸ ਦਾ ਕੈਂਪ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਧਿਆਨ ਹਟਾਵਾਂ।

ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਜੰਗ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਦੱਸਦੀ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਇੰਨੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ''ਤੇ ਬੋਝ ਨਾ ਬਣੇ। ਮੇਰੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਤੁਰਕੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਮੁੜ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲਣ ਨਹੀਂ ਆਏ।

ਮੇਰਾ ਸਕੂਲ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਅਸੰਭਵ ਹੈ। ਮੈਂ ਅਲੇਪੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉੱਥੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਕਾਰਨ ਉਸ ਤੋਂ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਮੈਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਛੱਡਣੀ ਪਈ।

ਮੈਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾਵਾਦੀ ਰਾਹਤ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ। 2019 ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਗੋਲਾਬਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚ ਗਈ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਇਦਲੀਬ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਪਨਾਹ ਲਈ।

ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ''ਤੇ ਬੰਬਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।

ਮੇਰੇ ਭਰਾ ਨੂੰ 2012 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਾਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਉਹ ਕਿੱਥੇ ਹੈ।

ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਕਦੇ ਇਹ ਅਫ਼ਸੋਸ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕ੍ਰਾਂਤਕਾਰੀ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਦਮਨਕਾਰੀ ਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਵਾਂਗੇ।

ਫਾਦੀ ਮੋਸਿਲੀ, ਉਮਰ 40 ਸਾਲ, ਰੈੱਡ ਕਰਾਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮ

ਸਾਲ 2012 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਮੈਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਮੈਂ ਹੁਣ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ। ਮੇਰੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ।

ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਡਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਜੇਲ੍ਹ ਦੇ ਕੈਦੀਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਰਿਆ ਜਾਵਾਂਗਾ ਅਤੇ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵਾਂਗਾ।ਮੈਨੂੰ ਤੁਰਕੀ ਜਾਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਜਰਮਨੀ।

ਸ਼ਾਇਦ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੀਰੀਆਈ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੀਰੀਆਈ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਲਈ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਰਾਬਰ ਲੋਕਤੰਤਰ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਵੇਖਦਾ ਹਾਂ।

ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਦਮਨਕਾਰੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਸੜਕਾਂ ''ਤੇ ਉਤਰੇ। ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਕੁੱਟਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਪਿਛਲੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ''ਤੇ ਆਪਣਾ ਦਰਦਨਾਕ ਅਸਰ ਛੱਡਿਆ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਦਿਨ ਅਸੀਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲਵਾਂਗੇ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਤਬਾਹੀ ਲਈ ਜ਼ਿਮੇਵਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਖਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸੁੱਟਾਂਗੇ।

ਹਰ ਦਿਨ ਸੀਰੀਆ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮਾਰੇ ਜਾਣਾ ਅਤੇ ਉੱਜੜਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਣਾ ਮੇਰੇ ਲਈ ਦਿਲ ਦਹਿਲਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇਖ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਕਤਲੇਆਮ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।

ਮੈਂ ਇੱਕ ਆਤਮਾ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਸਰੀਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਬਿਤਾਏ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ, ਦਰੱਖਤਾਂ ਅਤੇ ਗਲੀਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮੈਂ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।

ਮੈਂ ਦਮਿਸ਼ਕ ਦੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਵੇਖਦਾ ਹਾਂ ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਰਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਅਤੇ ਮੈਂ ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਰੋਂਦਾ ਹਾਂ। ਇਹ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਕਬਰ ''ਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਜਿਹੜੇ ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਜ਼ਰ ਗਏ ਸਨ।

ਸਾਰਾ ਰੈਮੀ, ਉਮਰ 40 ਸਾਲ, ਅਧਿਆਪਕ

ਜਦੋਂ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਘਰ []ਦਮਿਸ਼ਕ ਵਿੱਚ] ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਡਰ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਕਿ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਤੁਰੰਤ ਹੋਏ ਸਨ ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸੰਗਠਤ ਹੋਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਗੂ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸੀ। ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਚਿੰਤਤ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਦੋਂਕਿ ਦੂਜੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਸੀਰੀਆਈ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਖ਼ਤ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਭੜਕਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਪਰਦਾਈ ਮੰਗਾਂ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਸਨ।

ਅਸੀਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸੀ ਅਤੇ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਕਦੇ ਵੀ ਵੱਖਰੇ ਨਹੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਉਹ ਕੁਝ ਦੋਸਤ ਗਵਾ ਦਿੱਤੇ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕਰਨ ਲੱਗੇ।

ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਸਾਲ ਲੰਘਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਗੋਲੇ ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਡਿੱਗਦੇ ਰਹੇ। ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਸਾਡੇ ''ਤੇ ਕੌਣ ਫਾਇਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਮੇਰੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਸਾਲ 2016 ਵਿੱਚ ਦਮਿਸ਼ਕ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੱਕ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਲਈ ਆਮ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰਾਉਂਦਾ।

ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮੁੱਢਲੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਦੂਜੇ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਬਣ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਦਹਿਸ਼ਤ ਫੈਲਾਈ।

ਦਰਜਨਾਂ ਛੋਟੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦੇ ਆਧਾਰ ''ਤੇ ਮਾਰਨ ਲੱਗੇ। ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਲਈ ਮਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹੋ:

• 7 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਜੰਗ ਕਿਉਂ ਜਾਰੀ ਹੈ?
• ਸੀਰੀਆ: ਇਦਬਿਲ ''ਚ ਹਵਾਈ ਹਮਲਾ, ਤੁਰਕੀ ਦੇ 29 ਫੌਜੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ

ਇਸ ਕਾਰਨ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਹੋਈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੱਸ ਨੂੰ ਕੰਮ ਤੋਂ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਬੰਬਾਂ ਨੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਪਰ ਉਹ ਸਹੀ ਸਲਾਮਤ ਘਰ ਪਰਤ ਆਈ ਸੀ।

ਪਿਛਲੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉੱਚੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਸੁਣਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਦਹਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਪੂਰਾ ਸਰੀਰ ਕੰਬਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਮੈਂ ਟੈਕਸੀ ''ਤੇ ਘਰ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਚਾਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਿੰਟ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਧਮਾਕਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।

ਇਹ ਹੁਣ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੈਂ ਉਮੀਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਨਵੇਂ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨਾਲ ਸੀਰੀਆ ''ਤੇ ਲੱਗੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਹਟਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਇਹ ਆਮ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੁੱਖ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਡੇ ਲਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੀਮਤ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।

ਵੀਡੀਓ: ਬੀਬੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਇੰਝ ਲਿਆਓ ਆਪਣੀ ਹੋਮ ਸਕਰੀਨ ’ਤੇ

https://www.youtube.com/watch?v=xWw19z7Edrs

ਹਰੂਨ ਅਲ-ਅਸਵਦ, ਉਮਰ 33 ਸਾਲ, ਪੱਤਰਕਾਰ

24 ਜੂਨ, 2012 ਨੂੰ ਮੈਂ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ''ਤੇ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਮੁਹੰਮਦ ਮੋਰਸੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਐਲਾਨ ਕੇ ਮਿਸਰ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਜਿੱਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ।

ਮੈਂ ਮਿਸਰ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸੁਖਦ ਅੰਤ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਿਨ ਮੈਂ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਘਰ []ਦਮਿਸ਼ਕ ਵਿੱਚ] ਤੋਂ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮੇਰੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ''ਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਪਾਣੀ ਫਿਰ ਗਿਆ।

ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੱਕ ਮੈਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਮੈਨੂੰ ਭੋਜਨ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਬਾਥਰੂਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹਰਾਂ ਦੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਮੇਰਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਕਈ ਵਾਰ ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਮਰ ਜਾਵਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਮੈਂ ਉਮੀਦ ਗੁਆ ਲੈਂਦਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਮਰ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ।

ਮੈਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਚਿਤਾਵਨੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਦੇਸ ਵਿੱਚ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਇੱਕ ਦਿਨ ਤੈਨੂੰ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦੇਵੇਗੀ। ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ''ਤੇ ਭੱਜਣਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਹੇ ਹੋਏ ਸ਼ਬਦਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ।

ਹੁਣ ਮੈਂ ਸੀਰੀਆ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਤੁਰਕੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਜਿੱਥੇ ਮੈਂ ਹੋਰ ਵੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸੀਰੀਆ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਉੱਤੇ ਹੋ ਰਹੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਾ ਹਾਂ।

ਅਜੇ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਬਸ਼ਰ ਅਲ-ਅਸਦ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਸੀਰੀਆਈ ਲੋਕਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕੀਤੇ ਅਪਰਾਧਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।

ਸਾਡੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਇਸਲਾਮਿਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਰੈਲੀਆਂ ਮਸਜਿਦਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਹਨ। ਭੀੜ ਵਿੱਚ ਚੱਲਣ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਤਾਕਤ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਡਰ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤਾ।

ਅਸੀਂ ਕਦੇ ਵੀ ਸੰਪਰਦਾਈ ਮੰਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਨਿਆਂ, ਅਤੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੇ ਅੰਤ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਆਖਿਰਕਾਰ ਜਿੱਤ ਗਏ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਾਡੇ ਬਨਾਮ ਤਾਕਤਵਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਸੀ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਵੀ ਆਪਣੇ ਡਰ ''ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਚੁੱਪ ਤੋੜਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ ਹਾਂ।

ਸਾਫਿਆ, ਉਮਰ 45 ਸਾਲ, ਗ੍ਰਹਿਣੀ

ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਹੋਮਜ਼ ਤੋਂ ਬਚ ਨਿਕਲੀ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਮਲੇ ਰੋਕ ਦਿੱਤੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਵਾਪਸ ਆਵਾਂਗੇ ਪਰ ਅਸੀਂ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕੇ। ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਅਸੀਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਸ਼ਹਿਰ ਤੱਕ ਭਾਰੀ ਅੱਗ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਪਿਕਅਪ ਟਰੱਕ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਹੇ ਸੀ।

ਜਦੋਂ ਵੀ ਅਸੀਂ ਕਲਪਨਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਾਂ ਤਾਂ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸਾਨੂੰ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਲੈ ਜਾਂਦੀ। ਮੌਤ ਨੇੜੇ ਸੀ ਪਰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਨਾਲੋਂ ਇਹ ਬਿਹਤਰ ਸੀ।

ਸਾਡੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਮਾਂ ''ਪੂਰਬੀ ਘੌਟਾ'' ਵਿੱਚ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਤਹਿਤ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸ਼ਾਸਨ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਚੀਜ਼, ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ, ਤੋਪਾਂ, ਮੋਰਟਾਰ ਅਤੇ ਕਲੱਸਟਰ ਬੰਬਾਂ ਨਾਲ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਦਵਾਈ ਅਤੇ ਮੁੱਢਲੀ ਭੋਜਨ ਸਪਲਾਈ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਰੱਖਿਆ। ਖਾਣ ਲਈ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਚੀਜ਼ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਸੀ, ਉਹ ਸੀ ਗੋਭੀ ਦੇ ਪੱਤੇ। ਮੈਂ ਅੰਦਰ ਮਰ ਰਹੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੇਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਬੇਟਾ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਭੁੱਖ ਨਾਲ ਤੜਫਦਾ ਹੋਇਆ ਖਾਣਾ ਮੰਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕੀ।

ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭਿਆਨਕ ਗੱਲਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ ਜੋ ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਟਾਇਆ ਜਾਵੇ।

ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਦਲੀਬ ਤੋਂ ਤੁਰਕੀ ਜਾਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਪਤੀ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਸਤਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ।

ਮੈਂ ਅਫ਼ਸਰ ''ਤੇ ਚੀਕ ਰਹੀ ਸੀ ''ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਲੇ ਛੱਡ ਦਿਓ।'' ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਸਾਰੀ ਤਾਕਤ ਕਿਵੇਂ ਮਿਲੀ ਜਦੋਂਕਿ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਤੋਂ ਡਰ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਸਾਰੀ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ ਜੋ ਅਸੀਂ ਦੇਖੀ ਸੀ।

ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗੀ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਗਲਤੀ ਸੀ। ਸਾਨੂੰ ਤੁਰਕੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, ਅਸੀਂ ਇੱਥੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਠਹਿਰੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਫਰਾਂਸ ਚਲੇ ਗਏ।

ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਮਿਲਣ ਦੀ ਕੋਈ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕੀ ਪਰ ਮੈਂ ਅਜੇ ਵੀ ਮੰਨਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹੀ ਹੈ ਜੋ ਹੋਣੀ ਹੀ ਸੀ।

ਅਸੀਂ ਇੰਨੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਚੁੱਪ ਰਹੇ। ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਡਰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।

ਯੂਨਿਸ ਅਲ-ਕਰੀਮ, ਉਮਰ 40 ਸਾਲ, ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰੀ

ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਸੀਰੀਆ ਦੇ ਉੱਘੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀਆਂ ਦਾ ਆਰਥਿਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਸੀ। ਹੁਣ ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਭਾਵੇਂ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹੈ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਾਈ ਕਰਮਚਾਰੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣੀ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ।

ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ 2014 ਵਿੱਚ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਾਨੂੰ ਉੱਥੋਂ ਭੱਜਣਾ ਪਿਆ।

ਮੇਰੀ ਪਤਨੀ ਨੇ ਵੀ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰਲ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਪਰ ਹੁਣ ਉਹ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਵਾਲਾ ਸਵਾਲ ਜੋ ਕੋਈ ਮੈਨੂੰ ਪੁੱਛ ਸਕਦਾ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ''ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹੋ?''

ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਕਿਵੇਂ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਕਹਾਂ ਕੀ ਕਿ ਮੈਂ ਇੱਕ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰੀ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੈਂ ਇੱਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਾ ਸੀ, ਜਾਂ ਕੀ ਮੈਂ ਕਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਇੱਕ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਦੀ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹਾਂ?

ਕਈ ਵਾਰ ਮੈਂ ਖੁਦ ਤੋਂ ਪੁੱਛਦਾ ਹਾਂ: ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਕੀ ਕਰਾਂ? ਮੈਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਇੱਕ ਪੱਤੇ ਵਰਗਾ ਹਾਂ ਜੋ ਰੁੱਖ ਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ''ਤੇ ਡਿੱਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਕਦੇ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗੀ। ਇੱਕ ਫ੍ਰੈਂਚ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਸਾਡੇ ਵੱਲ ਚੀਕ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਿੱਥੋਂ ਆਏ ਹੋ, ਵਾਪਸ ਜਾਓ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਅਤਿਵਾਦੀ ਕਿਹਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਰੋਕਿਆ ਨਹੀਂ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਸਾਡੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਦਖਲ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ।

ਇੰਟਰਵਿਊ ਕੀਤੇ ਕੁਝ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਬਦਲੇ ਗਏ ਹਨ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:

• ਸਰਦੂਲ ਸਿਕੰਦਰ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਹੰਸ ਰਾਜ ਹੰਸ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਗ਼ਲਤਫ਼ਹਿਮੀ ਦੂਰ ਹੋਈ ਸੀ
• ਨੌਦੀਪ ਕੌਰ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਕੀ ਹੈ ਤੇ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਉਸਦਾ ਮੁੱਦਾ ਕਿਉਂ ਚੁੱਕ ਰਹੇ
• ਮਰਦ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਿਉਂ ਕਰਦੇ ਹਨ - ਇੱਕ ਔਰਤ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਹ ਰਿਸਰਚ

https://www.youtube.com/watch?v=qpXKDcsAC2s

(ਬੀਬੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਲ FACEBOOK, INSTAGRAM, TWITTERਅਤੇ YouTube ''ਤੇ ਜੁੜੋ।)

!function(s,e,n,c,r){if(r=s._ns_bbcws=s._ns_bbcws||r,s[]r]||(s[]r+"_d"]=s[]r+"_d"]||[]],s[]r]=function(){s[]r+"_d"].push(arguments)},s[]r].sources=[]]),c&&s[]r].sources.indexOf(c)<0){var t=e.createElement(n);t.async=1,t.src=c;var a=e.getElementsByTagName(n)[]0];a.parentNode.insertBefore(t,a),s[]r].sources.push(c)}}(window,document,"script","https://news.files.bbci.co.uk/ws/partner-analytics/js/fullTracker.min","s_bbcws");s_bbcws(''syndSource'',''ISAPI'');s_bbcws(''orgUnit'',''ws'');s_bbcws(''platform'',''partner'');s_bbcws(''partner'',''jagbani'');s_bbcws(''producer'',''punjabi'');s_bbcws(''language'',''pa'');s_bbcws(''setStory'', {''origin'': ''cps'',''guid'': ''8b2aa92d-fa51-443f-bf93-b357e392a021'',''assetType'': ''STY'',''pageCounter'': ''punjabi.international.story.56278831.page'',''title'': ''ਸੀਰੀਆ ਦੀ ਜੰਗ: \''ਇਨਕਲਾਬ ਅਜੇ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਪਰ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ\'''',''author'': ''ਮਾਰਵਾ ਨਾਸਿਰ'',''published'': ''2021-03-05T13:07:12Z'',''updated'': ''2021-03-05T13:07:12Z''});s_bbcws(''track'',''pageView'');