ਪੰਜਾਬ ਅੱਧੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ

ਜਲੰਧਰ- ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦਾ ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸੂਬੇ ਦੇ ਕੋਲ ਪਾਣੀ ਵੰਡਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਇਕ ਬੂੰਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਸਤਲੁਜ ਯਮੁਨਾ ਲਿੰਕ ਨਹਿਰ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗੁਆਂਢੀ ਸੂਬਾ ਹਰਿਆਣਾ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵੰਡ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵਿਵਾਦ ਰੁਕਣ ਦਾ ਨਾਂ ਨਹੀਂ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਨਦੀ ਤਟ ਸਿਧਾਂਤ ਇਹ ਤੈਅ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਦੀ ਦਾ ਪਾਣੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੋਂ ਉਹ ਵਹਿ ਕੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਨਾਜ ਭੰਡਾਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਘਾਟ ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ 50 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਿਕਾਸੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। 

ਮਾਹਰਾਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਜੂਨ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਲਗਭਗ 48 ਤੋਂ 52 ਬਿਲੀਅਨ ਕਿਊਬਿਕ ਮੀਟਰ (ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ) ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਝੋਨੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਕਣਕ (ਹਾੜੀ ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ 35 ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ), ਗੰਨਾ, ਮੱਕੀ, ਕਪਾਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਾਗਬਾਨੀ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵੀ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਪਣੀਆਂ ਸਿੰਚਾਈ, ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਪਾਣੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤਾਂ-ਦਰਿਆ, ਬਰਸਾਤੀ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਖਰੜ 'ਚ ਵਾਪਰੇ ਤੀਹਰੇ ਕਤਲ ਕਾਂਡ 'ਚ ਵੱਡੇ ਖ਼ੁਲਾਸੇ, ਮੋਬਾਇਲ ਬਣਿਆ ਭਰਾ-ਭਰਜਾਈ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ

ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸੂਬੇ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਅਸਲ ਉਪਲੱਬਧਤਾ ਬਾਰੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ 1981 ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ 17.17 ਐੱਮ. ਏ. ਐੱਫ਼.  ਜਾਂ 21.17 ਬੀ. ਸੀ.ਐੱਮ. ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਣੀ ਕੱਢਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ 50% ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜੋਕਿ 2013 ਵਿੱਚ ਘਟ ਕੇ 13.38 ਐੱਮ. ਏ. ਐੱਫ਼. ਜਾਂ 16.50 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ. ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਘਟ ਕੇ 12.24 ਐੱਮ. ਏ. ਐੱਫ਼. ਜਾਂ 15 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ. ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਦਰਿਆਈ ਪਾਣੀਆਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਮੁਲਾਂਕਣ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਿਆਈ ਪਾਣੀ ਨਹਿਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਖੜਾ ਮੇਨਲਾਈਨ, ਬਿਸਤ ਦੋਆਬ ਨਹਿਰ, ਸਰਹਿੰਦ ਨਹਿਰ, ਸਰਹਿੰਦ ਫੀਡਰ, ਅੱਪਰ ਬਾਰੀ ਦੋਆਬ ਨਹਿਰ (ਯੂ. ਬੀ. ਡੀ. ਸੀ.), ਈਸਟਰਨ ਕੈਨਲ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਨੇਹਰ ਕੈਨਲ ਸਿਸਟਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਬਰਸਾਤ ਤੋਂ ਵਾਧੂ 12 ਬੀ.ਸੀ.ਐੱਮ. ਪਾਣੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਸ਼ਰਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਵੰਡਿਆ ਜਾਵੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੂਬੇ ਦੀ ਵਰਖਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਕਮੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਔਸਤਨ ਹਰ ਸਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 600 ਤੋਂ 650 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਜੂਨ ਅਤੇ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲਗਭਗ 500 ਐੱਮ.ਐੱਮ. ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਮਾਨਸੂਨ ਮਿਆਦ ਵੀ ਝੋਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਧੀ ਹੈ।ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਦਾ ਵੱਡਾ ਬੋਝ ਇਸ ਦੇ ਤੀਜੇ ਸਰੋਤ- ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ 'ਤੇ ਹੈ, ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮੰਗ ਦਾ 50% ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੂਰਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੈਂਟਰਲ ਗਰਾਊਂਡ ਵਾਟਰ ਬੋਰਡ (ਸੀ.ਜੀ. ਡਬਲਿਊ. ਬੀ) ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ 2017 ਮੁਤਾਬਕ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧ ਸਾਲਾਨਾ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਉਪਲੱਬਧਤਾ 21.58 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ. ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ 2022 ਵਿੱਚ ਘਟ ਕੇ 17.07 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ. ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ 4.51 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ. ਦੀ ਕਮੀ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:1 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਬਹਿਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਦਾ ਵੱਡਾ ਬਿਆਨ

ਮਾਹਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ 2020 ਦੌਰਾਨ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੇ ਕੁਝ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਰੁਝਾਨ ਵਿਖਾਏ ਸਨ, ਜੋਕਿ 2017 ਦੇ 166% ਤੋਂ 164.42% ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਪਰ ਅਗਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਫਿਰ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਰੁਝਾਨ ਵਿਖਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਹੁਣ ਪਾਣੀ ਦੀ ਨਿਕਾਸੀ ਵਧ ਕੇ 165.99% ਹੋ ਗਈ ਹੈ। 

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਤਾਂਤਰਿਕ ਦੀ ਕਰਤੂਤ ਨੇ ਉਡਾਏ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹੋਸ਼, ਕੁੜੀ ਨਾਲ 3 ਮਹੀਨੇ ਟੱਪੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਤੇ ਖਿੱਚੀਆਂ ਅਸ਼ਲੀਲ ਤਸਵੀਰਾਂ

ਉਥੇ ਹੀ ਸਲਾਨਾ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਰੀਚਾਰਜ 22.79 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ. ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 18.94 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ. ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਘੱਟ ਬਾਰਿਸ਼, ਅਨਲਾਈਨ ਨਹਿਰਾਂ ਦੀ ਲਾਈਨਿੰਗ, ਛੱਪੜਾਂ ਅਤੇ ਟੈਂਕਾਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਰੀਚਾਰਜ ਅਤੇ ਸਿੰਚਾਈ ਡਰਾਫਟ ਘਟਣ ਕਾਰਨ ਨਿਕਾਸੀ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ। ਆਈ. ਐੱਨ. ਜੀ. ਆਰ. ਈ. ਐੱਸ.  (ਭਾਰਤੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪਾਣੀ ਸਰੋਤ ਅਨੁਮਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ) ਵੱਲੋਂ ਨਿਕਾਸੀ ਲਈ ਮਾੜੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪਾਣੀ ਸਰੋਤ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ 2022 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਮੁਲਾਂਕਣ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਵਰਗੀਕਰਨ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਭੂਮੀਗਤ ਪਾਣੀ ਦਾ ਖਰੜਾ 2022 ਵਿੱਚ 28.01 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ ਹੈ, ਜਦਕਿ 2017 ਵਿੱਚ 35.78 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ. ਸੀ। ਸਿੰਚਾਈ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਡਰਾਫਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਗਭਗ ਇਕੋ ਜਿਹੀ ਹੀ ਰਹੀ ਹੈ। 2017 ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਕੱਢੇ ਗਏ 35.78 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ. ਪਾਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਇਹ 34.56 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ.  ਸੀ, ਜੋਕਿ 96.64% ਸੀ। 2022 ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਡਰਾਫਟ 28.01 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ. ਵਿੱਚੋਂ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਇਹ 26.69 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ. ਸੀ, ਜੋਕਿ 95.28% ਹੈ। ਅੰਕੜੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੀਂਹ ਅਤੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 27 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ. ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਬਾਕੀ 28 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ. ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ 24 ਬੀ. ਸੀ. ਐੱਮ (ਲਗਭਗ 86%) ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਆਪਣੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮੰਗ ਦਾ 50% ਜ਼ਮੀਨੀ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਪੂਰਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: CM ਮਾਨ ਨੇ 304 ਨਵੇਂ ਨਿਯੁਕਤ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡੇ ਨਿਯੁਕਤੀ ਪੱਤਰ, ਕਿਹਾ-ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨੰਬਰ-1 ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਪੁਲਸ ਬਣਾਵਾਂਗੇ

ਜਗਬਾਣੀ ਈ-ਪੇਪਰ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਐਪ ਨੂੰ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ 

For Android:- 
 https://play.google.com/store/apps/details?id=com.jagbani&hl=en&pli=1

For IOS:- 
 https://apps.apple.com/in/app/id538323711

ਨੋਟ : ਇਸ ਖ਼ਬਰ ਬਾਰੇ ਕੀ ਹੈ ਤੁਹਾਡੀ ਰਾਏ, ਕੁਮੈਂਟ ਕਰਕੇ ਦਿਓ ਜਵਾਬ