ਮੁਆਫ਼ੀ ਜਾਂ ਸਜ਼ਾ? ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਭੂਸ਼ਣ ''ਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਅੱਜ ਸੁਣਾਏਗਾ ਫ਼ੈਸਲਾ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ— ਸੀਨੀਅਰ ਵਕੀਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਭੂਸ਼ਣ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ ਐਸ.ਏ. ਬੋਬੜੇ ਅਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਟਵੀਟ ਲਈ ਨਿੰਦਿਆ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਨੂੰ ਅੱਜ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਲੋਂ ਸਜ਼ਾ ਜਾਂ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮਿਲੇਗੀ ਇਸ 'ਤੇ ਸੁਣਵਾਈ ਹੋਵੇਗੀ।  63 ਸਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਭੂਸ਼ਣ ਨੇ ਸੁਣਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਕੋਰਟ ਤੋਂ ਮਾਫੀ ਮੰਗਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਵਕੀਲ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਅਦਾਲਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਭੂਸ਼ਣ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਮੋਢੇ ਇਸ ਭਾਰ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹਨ। ਅਟਾਰਨੀ ਜਨਰਲ ਕੇ. ਕੇ. ਵੇਣੂਗੋਪਾਲ ਨੇ ਵੀ ਸਜ਼ਾ ਖ਼ਿਲਾਫ ਤਰਕ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਭੂਸ਼ਣ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ “ਜੱਜ“ ਆਪਣਾ ਬਚਾਓ ਜਾਂ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੈਸ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈਂਦਾ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਨਾ ਸੌਖਾ ਹੁੰਦਾ।

ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ—
-ਬੀਤੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਆਖ਼ਰੀ ਸੁਣਵਾਈ ਵਿਚ ਜਸਟਿਸ ਅਰੁਣ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਤਿੰਨ ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਬੈਂਚ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਤੁਸੀਂ (ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਭੂਸ਼ਣ) ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋ, ਤੁਸੀਂ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਕ-ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਵਿਚ ਕਿਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੋਵੇਗਾ? ”

-ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਭੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਅਪਮਾਨ ਲਈ ਦੋਸ਼ੀ ਪਾਏ ਗਏ ਸਨ, ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ “ਆਪਣੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਡਿਊਟੀ ਨਿਭਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ”। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, “ਲੋਕਤੰਤਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਖੁੱਲੀ ਆਲੋਚਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਖ਼ੁਸ਼ੀ-ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਸਜ਼ਾ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਗੇ।

-ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਰਤ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਤੁਸੀਂ ਸੈਂਕੜੇ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਤੁਹਾਨੂੰ 10 ਜੁਰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਲਾਇਸੈਂਸ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਦਾ।

-ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਭੂਸ਼ਣ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਟੈਂਡ ਵਿਚ ਕਿਸੇ “ਠੋਸ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਸੀ। “ਜੇ ਮੈਂ ਇਸ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦਿੱਤੇ ਬਿਆਨ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਈਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗਦਾ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਮੈਂ ਜ਼ਮੀਰ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਕਰਾਂਗਾ ਅਤੇ ਇਕ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਵੀ ਅਪਮਾਨ ਕਰਾਂਗਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਮੈਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ”

-ਆਖ਼ਰੀ ਸੁਣਵਾਈ ਸਮੇਂ ਭੂਸ਼ਣ ਦੇ ਵਕੀਲ ਰਾਜੀਵ ਧਵਨ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਰਤ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗਣ ਲਈ ਸਮਾਂ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ “ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਦਾ ਅਭਿਆਸ” ਹੈ। ਉਸਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਇੰਝ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਚਿੰਤਕ ਨੂੰ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਕੋਈ ਅਦਾਲਤ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੁਕਮ ਪਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ।

-ਧਵਨ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਆਲੋਚਨਾ ਸਗੋਂ ਕਿ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਲੋਚਨਾ ਵੀ. ਤੁਹਾਡੇ ਮੋਢੇ ਇਸ ਬੋਝ ਨੂੰ ਸਹਿ ਸਕਦੇ ਹਨ। ”ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਮੁਆਫ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਤਾੜਨਾ ਜਾਂ ਚੇਤਾਵਨੀ ਨਾਲ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਚੁੱਪ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਭੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸੰਜਮ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ”

-ਅਟਾਰਨੀ ਜਨਰਲ ਕੇ ਕੇ ਵੇਣੂਗੋਪਾਲ ਨੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਭੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਚਿਤਾਵਨੀ ਨਾਲ ਜਾਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਭੂਸ਼ਣ ਦੇ ਟਵੀਟ ਨਾਲ ਜਸਟਿਸ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰੋ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਸੁਤੰਤਰ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਜਾਏਗੀ ਜੇ ਅਦਾਲਤ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਕੀ ਹੈ ਟਵੀਟਸ ਦਾ ਰੌਲਾ—
ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਇਕ ਟਵੀਟ ਵਿਚ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਅਪਮਾਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਭੂਸ਼ਣ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਜੱਜਾਂ ਨੇ ਪਿਛਲੇ 6 ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤ 'ਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ।
ਦੂਜੇ ਟਵੀਟ ਵਿਚ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਐਸ.ਏ. ਬੋਬੜੇ 'ਤੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਹੈਲਮੇਟ ਅਤੇ ਫੇਸ ਮਾਸਕ ਦੇ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਣ, ਅਦਾਲਤ ਨੂੰ ਤਾਲਾ ਲਗਾਉਣ, ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿਆਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ।

ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਭੂਸ਼ਣ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਕ ਹੋਰ ਅਪਮਾਨ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 2009 ਵਿਚ ਤਹਿਲਕਾ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਨੂੰ ਇਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਦੇ 16 ਮੁੱਖ ਜਸਟਿਸਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅੱਧੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਸਨ। ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਦਾਲਤ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਤਲਬ 'ਵਿਤੀ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ' ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਇਕ ਹੋਰ ਬੈਂਚ ਕਰੇਗੀ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦਾ ਅਤੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਜੱਜਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।