ਰਾਮ ਮੰਦਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ‘ਇਕ ਲੰਬੇ ਸੰਘਰਸ਼’ ਦਾ ਉਤਸਵ ਅਤੇ ਇਕ ਨਵੀਂ ਯਾਤਰਾ

ਮਨਮੋਹਨ ਵੈਦ ਨਿਊ ਪੜ੍ਹਨਾ

ਸਾਡੀਆਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਇਕ ਡੂੰਘਾ ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ਸਾਡੇ ਵਪਾਰ ਪ੍ਰਭੂਤੱਵ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਯਕੀਨੀ ਮਾਰਗ ਹੈ। 5 ਅਗਸਤ 2020 ਨੂੰ ਅਯੁੱਧਿਆ ’ਚ ਰਾਮ ਮੰਦਿਰ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਭਾਰਤ ਵਾਸੀਅਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਭਾਰਤ ਪ੍ਰੇਮੀਅਾਂ ਨੇ ਇਸ ਚਕਾਚੌਂਧ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ। ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਇਹ ਇਕ ਸੁਪਨਾ ਸੱਚ ਹੋ ਗਿਆ। ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਘਟਨਾ ਸਦੀਅਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ। ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਹੰਝੂਅਾਂ ਦੀ ਚਮਕ ਅਣਗਿਣਤ ਚਿਹਰਿਅਾਂ ’ਤੇ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀ। ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਤਾਂ ਇਹ ਦਿਨ ਸਿੱਧੀ ਦਾ ਸੀ ਪਰ ਅਸਲ ’ਚ ਇਹ ਇਕ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਏ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੈ।

ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਮੰਦਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਉਦਘਾਟਨ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਨਜ਼ਰੀਆ ਸਮੁੱਚਾ ਅਤੇ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ’ਚ ਧਰਮ ਨੂੰ ਵੱਖ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸਗੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪੂਰਕ ਖੋਜ ਮੰਨਿਆ।

ਭਾਰਤੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਕਿ ਹਰੇਕ ਆਤਮਾ ਸੰਭਾਵਿਤ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦਿਵਯ ਹੈ। ਇਸ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਇਹ ਇਸ ਦਿਵਯਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਮੋਕਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮ ਸਾਰਿਅਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਮੰਨਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕੇ ਅਤੇ ਸਾਧਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੇ ਕਈ ਤਰੀਕਿਅਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਦੀਅਾਂ ਚਮਕਦੀਅਾਂ ਹੋਈਅਾਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਰਾਸਤਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ’ਚ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਥੇ ਚਮਕਦੀਅਾਂ ਅਤੇ ਖਿੜਦੀਅਾਂ ਰਹਿੰਦੀਅਾਂ ਹਨ।

ਉਬੰਟੂ ਇਕ ਜੁਲੂ ਅਫਰੀਕੀ ਧਾਰਨਾ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਹੈ ‘ਮੈਂ ਹੂੰ ਕਿਉਂਕਿ ਹਮ ਹੈਂ’। ਇਹ ਵਾਕ ਭਾਰਤ ’ਚ ਧਰਮ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਦਾ ਆਧਾਰ ਵੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ, ਮੇਰੇ ਪਰਿਵਾਰ, ਪਿੰਡ, ਸੂਬਾ, ਦੇਸ਼, ਮਨੁੱਖਤਾ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਜ਼ਿੰਦਾ ਪ੍ਰਾਣੀਅਾਂ, ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵੱਡੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਨਿੱਖੜਵੇਂ ਹਨ। ਇਹ ਹਿੱਸੇ ਸੰਘਰਸ਼ ’ਚ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਤਾਲਮੇਲ ਹੈ। ਇਹ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ’ਚ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਕ-ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਪੂਰਕ ਹਨ। ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਅਾਂ ਤਾਕਤਾਂ ਦੀ ਇਕ ਕੰਜੂਸ ਇਕਜੁਟਤਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਉਹੀ ਹਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਹਾਂ। ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਅਾਂ ਅਣਗਿਣਤ ਇਕਾਈਅਾਂ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਤਾਲਮੇਲ ਬਣਾਉਣਾ ਧਰਮ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਸੰਤੁਲਨ ਦੇ ਲਈ ਯਤਨ ਕਰਨਾ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਹਰੇਕ ਦਿਨ ਲੱਖਾਂ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਸਵੈਮਸੇਵਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ’ਚੋਂ ਉੱਗਣ ਵਾਲੀ ਸੰਘ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ, ਕਿਸੇ ਦੀ ਆਤਮਾ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਆਤਮ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਸੰਤੁਲਨ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਭਾਰਤੀ ਨਜ਼ਰੀਆ ਭੌਤਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਇਕ ਹੀ ਕ੍ਰਮ ’ਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਹੈ।

ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਇਕ ਸੰਪੰਨਤਾ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੀ ਪਛਾਣ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਮਾਣ ਦੀ ਵਿੱਦਿਆ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਚਾਹੁਣ ਵਾਲਿਅਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਖੋਜ ’ਚ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਧਨ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਭਾਰਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ਜੰਗ ਛੇੜ ਕੇ ਹੋਰ ਮਨੁੱਖੀ ਬਸਤੀਅਾਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਧਮਕਾਇਆ ਨਹੀਂ। ਲੰਬੇ ਵੱਕਾਰ ਮਾਰਗਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੂਰ-ਦੂਰ ਦੀ ਭੂਮੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ, ਅਸੀਂ ਕਦੇ ਬਸਤੀਵਾਦ ਨਹੀਂ ਬਣਾਏ। ਨਾ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਵਤੀਰੇ ਦਾ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧਨ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ। ਅਸੀਂ ਕਦੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਜਾਂ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮੀ ਦੇ ਚੱਕਰ ’ਚ ਧੱਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸੱੱਭਿਆਚਾਰਕ ਉੱਨਤੀ ਦੇ ਏਜੰਟ ਸਨ ਜਿਥੇ ਉਹ ਗਏ ਸਨ। ਅੱਜ ਵੀ ਉਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਭਾਸ਼ਾ, ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ’ਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਕਈ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੰਦਿਰ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਅਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਵਸਤੂ ਵਟਾਂਦਰਾ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀਅਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਕੰਢਿਅਾਂ ’ਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ’ਚ ਮਹਾਲਕਸ਼ਮੀ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਧਨ ਦੇ ਵੱਸ ’ਚ ਨਹੀਂ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ‘ਧਨਲਕਸ਼ਮੀ’ ਅਤੇ ‘ਮਹਾਲਕਸ਼ਮੀ’ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਣਾ ਉਚਿਤ ਹੈ ਕਿ ਭੌਤਿਕ ਧਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਦੇ ਲਈ ਸਾਡੀ ਖੋਜ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਧਰਮ ਦੀ ਸਾਡੀ ਅਵਧਾਰਨਾ ਹੈ।

1951 ’ਚ ਸੋਮਨਾਥ ਮੰਦਿਰ ’ਚ ਮੂਰਤੀ ਸਥਾਪਨਾ ਮੌਕੇ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡਾ. ਰਾਜਿੰਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨੇ ਇਸ ਬਿੰਦੂ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਚਿਤ੍ਤਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਾ ਇਕ ਅੰਸ਼ ਗਿਆਨਵਰਧਕ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਦਿਨ ’ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਸੋਮਨਾਥ ਮੰਦਿਰ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਅਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ’ਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ’ਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਭੂਤੱਵ ਦੀ ਮੁੜ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਵਰਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਾਚੀਨਕਾਲ ’ਚ ਉਦਯੋਗਿਕ ਮੋਹਰੀ ਸੀ। ਜੋ ਉਤਪਾਦ ਇਥੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ, ਉਹ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ’ਚ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਸਾਡਾ ਬਰਾਮਦ ਦਰਾਮਦ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਧਨ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਵਿਕਸਿਤ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ’ਚ ਜੋ ਸੋਨਾ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਜਮ੍ਹਾ ਹਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੰਦਿਰਾਂ ਤੋਂ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਇਕ ਉਦਾਹਰਣ ਸੋਮਨਾਥ ਮੰਦਿਰ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੂਰਤੀ ਸਥਾਪਨਾ ਉਸ ਦਿਨ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂਤੱਵ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਵਾਂਗੇ ਅਤੇ ਸੋਮਨਾਥ ਦੇ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਨਾਲ ਨਿਆ ਕਰਾਂਗੇ।’’

ਰਾਮ ਮੰਦਿਰ ਭੂਮੀ ਪੂਜਨ ’ਚ ਆਪਣੇ ਸੰਬੋਧਨ ’ਚ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਦੇ ਸਰਸੰਘਚਾਲਕ ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਹਨ ਜੀ ਭਾਗਵਤ ਨੇ ਤਿੰਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ Û: ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ/ਆਤਮਨਿਰਭਰ, ਆਤਮਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਆਤਮਬੋਧਨ (ਆਤਮ ਜਾਗਰੂਕਤਾ) ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਗਿਆਨ (ਭਾਰਤੀ ਗਿਆਨ ਵਿੱਦਿਆ ਅਤੇ ਅਵਿੱਦਿਆ ਦੋਵੇਂ) ਅਤੇ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਲਈ ਸੰਦਰਭਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਾਮ ਮੰਦਿਰ ਉਸਾਰੀ ਇਕ ਲੰਬੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਉਤਸਵ ਅਤੇ ਇਕ ਨਵੀਂ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੈ।